طلاب و ديگر كسانى كه از شهرتش آگاه گشته بودند، گرد وى جمع شده او را واداشتند كه در منزلش به ايراد سخنرانى براى ايشان بپردازد. سيد براى اين مستمعين پرشور پيرامون برخى از پيشرفته‌ترين كتب درسى در زمينه رشته‌هاى مختلف الهيات اسلامى، فلسفه، فقه، نجوم و تصوف سخن گفت.

شهرت و نفوذش در مصر همچنان رو به افزايش بود. سيد توجه خود را به تعليم هنر بيان اديبانه به تلاميذ خود معطوف داشته، ايشان را به نگارش مقالاتى در باب موضوعات مختلف ادبى، فلسفى، مذهبى و سياسى ترغيب مى‌كرد. تا آن‌زمان تنها معدود نويسندگانى توانا در مصر وجود داشتند كه برجسته‌ترين ايشان عبد اللّه پاشا فكرى، خيرى پاشا، محمد پاشا، مصطفى پاشا وهبى و شمارى ديگر بودند. امّا، اكنون به يمن مساعى سيد تعداد نويسندگان تواناى جوان رو به فزونى نهاد.

به‌هرحال، در اينجا نيز وجودش دشمنى و حسد برخى محافل را برانگيخت. روحانيون قشرى مساعى وى در احياء مطالعه فلسفه را مردود دانستند. در همين حين، آقاى ويويان(Vivian) - «لرد» بعدى-، سركنسول بريتانيا، كه به فعاليت‌هاى وى ظنين بود توانست توفيق پاشا، خديو جديد، را به صدور دستور اخراج سيد و همراه وفادارش ابو تراب‌[1] از مصر وادارد. اين واقعه در سپتامبر 1879 رخ داد و سيد دگرباره روانه هند شده در حيدرآباد دكن سكنا گزيد و در آنجا، چنانكه گذشت، رساله «الرّد على الدّهريين» را تأليف نمود كه در 1298 ه. ق- 1881 م.- به زبان فارسى به چاپ سنگى رسيد.

در 1882، جنبش «جوانان مصر» كه سيد با آن ابراز همبستگى كرده و هدف اوّليه‌اش تحديد قدرت خودكامه و نامعقول خديوها و جلوگيرى از دخالت و تسلط بيگانگان بود، به قيام عربى پاشا، بمباردمان اسكندريه، نبرد تل الكبير و اشغال مصر توسط انگليس‌ها انجاميد. قبل از آغاز اين منازعه، سيد جمال الدين توسط حكومت هند از حيدرآباد به كلكته فراخوانده شد و تا پايان درگيرى و شكست ملّيون مصر در آنجا بازداشت گرديد و پس از آن رخصت يافت كه هند را ترك گويد. وى نخست به لندن رفته، پس از چند روز توقف عازم پاريس گرديد و سه سال در آن شهر اقامت گزيد.

طى اقامت در پاريس به دوست و مريدش شيخ محمد عبده‌[2]، مفتى اسبق مصر كه به سبب شركت‌

[1] - طبق مفاد« بيدارى ايرانيان»- ص 98-، ابو تراب نخست در خدمت مجتهد بزرگ آقا سيد محمد طباطبايى بود. امّا، به سبب ارادت به سيد جمال الدين به وى پيوسته، او را در سفرهايش همراهى نمود.

[2] - يك ترجمه حال عالى و بسيار كامل در باب زندگى شيخ محمد عبده، توسط دوست و مريدش سيد محمد رشيد رضا سردبير ماهنامه عربى زبان« المنار»، در 1324 ه. ق- 1906 م.- در قاهره به چاپ رسيد. من تنها مجلدات دوم و سوم اين اثر را در اختيار دارم كه جلد دوم شامل 560 و جلد سوم 428 صفحه است.