فصل دوم: ولايت فقيه از ديدگاه علماى قرن دهم تا چهاردهم هجرى‌

1. محقق كركى‌[1] (868- 940 ه)

عموم نيابت نه تنها از نظر محقق كركى ثابت شده است، بلكه اين نظر را مورد اتفاق علماى شيعه مى‌داند: «اتفق اصحابنا على ان الفقيه العادل الامين الجامع‌لشرايط الفتوى المعبر عنه بالمجتهد فى الاحكام الشرعيه نائب من قبل ائمة الهدى عليهم السّلام فى حال الغيبه فى جميع ما للنيابه فيه مدخل:[2] فقهاى شيعه اتفاق‌نظر دارند كه فقيه عادل امين و جامع شرايط كه از او به «مجتهد» در احكام شرعى تعبير مى‌شود، از سوى ائمه در همه امورى [- حوزه امور عمومى‌] كه نيابت در آن دخالت دارد، در عصر غيبت نايب مى‌باشند».

نقل شده است زمانى كه محقق كركى در عهد شاه طهماسب به اصفهان و قزوين آمد، شاه به او گفت: «تو براى حكومت شايسته‌اى؛ چرا كه نايب امام عليه السّلام هستى و من از كارگزاران توام كه بر طبق دستوراتت عمل مى‌كنم».[3].

[1] . شيخ على بن الحسين بن عبد العالى كركى يا محقق ثانى، از فقهاى جبل عامل و از اكابر فقهاى شيعه است. وى در زمان شاه طهماسب اول به ايران آمد و منصب شيخ الاسلامى را پذيرفت و سپس در ترويج احكام الهى و جلوگيرى از فساد و منكرات خدمات بسيارى انجام داد. او به درجه‌اى رسيده بود كه شاه طهماسب خود را يكى از حكام او مى‌دانست. كتاب معروف او جامع المقاصد در فقه است.( ر. ك: عقيقى بخشايشى، عبد الرحمن، فقهاى نامدار شيعه، ص 178؛ مفاخر الاسلام، ج 4، ص 435 و 453.)

[2] . كركى، على بن حسين، رسائل، ج 1، ص 142.

[3] . ر. ك: بحرانى، يوسف، لؤلؤة البحرين، ص 153؛ نيز: محمد باقر خوانسارى، روضات الجنات، ج 4، ص 363.