1. ولايت خاص رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و مؤمنى كه در حال ركوع در راه خدا انفاق مى‌كند؛[1] 2. ولايت عامه مردان و زنان مؤمن؛[2] 3. ولايت اصناف خاص فقهى.[3].

ولايت مطلقه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله در قرآن‌

قرآن كريم به كرّات ولايت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله را بر مؤمنان به رسميت شناخته كه يكى از اقسام آن ولايت تشريعى تبعى است؛ مانند ولايت در ابلاغ وحى، تبيين تعاليم الهى و تربيت امت، ولايت قضاوت و زعامت سياسى، ولايت بر جان و مال مسلمانان و ولايت مودت و محبت.

اولين و مهم‌ترين مستند قرآنى ولايت نبوى آيه: «النبى اولى بالمومنين من انفسهم:[4]» پيامبر از مومنان به خودشان سزاوارتر است» مى‌باشد. مراد از اين اولويت و سزاوارى همان «ولايت» است؛ چرا كه مقوم ولايت همين تقدم و اولويت و شايستگى است. اين ولايت و اولويت مطلق است و همه امور شخصى، اجتماعى، تكوينى و اعتبارى را شامل مى‌شود. به عبارت ديگر، اين آيه بيانگر ولايت مطلقه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله است.[5] قرآن افزون بر ولايت مطلقه نبوى، يك ولايت مطلقه خاص بشرى ديگر را با صفت و اشاره ذكر كرده، هرچند به نامش تصريح نكرده است.

در اين باب قرآن مى‌فرمايد: «إنّما وليّكم اللّه و رسوله و الّذين آمنوا الّذين يقيمون الصّلاة و يؤتون الزّكاة و هم راكعون* و من يتولّ اللّه و رسوله و الّذين آمنوا فإنّ حزب اللّه هم الغالبون»[6] همه مفسران شيعه و بسيارى از مفسران اهل سنت تصريح دارند كه اين آيه در شأن امام على عليه السّلام نازل شده‌

[1] .\i« انما وليّكم اللّه و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة و هم راكعون».\E( مائده، 55).

[2] .\i« و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولياء بعض».\E( توبه، 71.)

[3] . مانند ولى دم، ولى صغار و ولى ارث، در همين‌باره اين آيات آمده:\i« من قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا».\E اسراء، 33.)\i« فان كان الذى عليه الحق سفيها او ضعيفا اولا يستطيع أن يملّ فليملل وليه بالعدل».\E بقره، 282.)؛\i« و لكل جعلنا موالى مما ترك الوالدان و الاقربون ...».\E نساء، 33.)

[4] . احزاب، 6.

[5] . جامع انواع ولايت نبوى، اين آيه است:\i« النبي اولى بالمومنين من انفسهم»\E اولى در اينجا يعنى احقهم بهم. گفتنى است اولويت در اين آيه، در مورد دين و دنياست. دراين‌باره بنگريد به: شبّر، عبد اللّه، تفسير شبّر، ذيل آيه 6 از سوره احزاب. و طباطبايى محمد حسين، الميزان ذيل آيه 6 سوره احزاب.

[6] . مائده، 55.