نيز قابل جمع است؛ به اين بيان كه بر مردم واجب است مجارى امور خود را به دست علما بسپارند نه ديگران، و اين دلالتى بر نصب ندارد.

در پاسخ بايد بدين نكات اشاره كرد:

1. همان‌گونه كه پيش‌تر گفتيم، خطاب امام عليه السّلام به «علماى باللّه» است. به عبارت ديگر، امام بر رسالتى كه علماء بايد آن را بر عهده گيرند، تأكيد مى‌كند؛ يعنى رسالتى كه شريعت بر دوش آنها نهاده است. بنابراين بدين‌گونه نيست كه خطاب امام عليه السّلام به مردم باشد كه چرا علما را براى تدبير امور خود برنمى‌گزينيد، يا اينكه خطاب به علما باشد كه چرا به وظيفه‌اى كه مردم بر عهده شما نهاده‌اند، عمل نمى‌كنيد و تدبير امور را رها كرده‌ايد.

2. دلالت بخشهايى از اين خطبه بر نصب بيشتر است. مثلا امام عليه السّلام خطاب به علما، بعد از آنكه آنها را سرزنش مى‌كند كه چرا منزلت خود را نمى‌شناسيد، مى‌فرمايد: «... فانتم المسلوبون تلك المنزله و ما سبلتم ذلك الا بتفرقكم عن الحق و اختلافكم فى السنة: مصيبت شما از مصيبت همه مردم سهمگين‌تر است؛ زيرا منزلت و مقام علمايى را از شما بازگرفته‌اند، اگر مى‌دانستيد؛ چون در حقيقت جريان ادارى كشور و صدور احكام بايد در دست دانشمندان الهى باشد كه امين حقوق الهى و داناى حلال و حرام‌اند. اما اينك مقامتان را از شما بازگرفته و ربوده‌اند؛ علتى ندارد، جز اينكه از محور حق، دور و پراكنده شديد و درباره سنت اختلاف كرديد».

در اينجا امام عليه السّلام از سلب حق سخن مى‌گويد و مسلما مردم پيش‌تر حقى را در زمان امام عليه السّلام به علما واگذار نكرده بودند. ازاين‌روى، مراد حضرت مقامى است كه خداوند علما را بدان منصوب نموده، و آن تدبير امور در زمينه اداره جامعه، افتا و قضا و تعليم است. افزون بر اين، امام مى‌فرمايد: «مجارى الامور بايدى العلماء». اين عبارت، «بالمطابقه» دلالت بر نصب ندارد، بلكه «بالالتزام» بر نصب دلالت مى‌كند؛ مانند حديث‌ «و اما الحوادث الواقعه فارجعوا فيها الى رواه أحاديثنا».

اين حديث نيز «بالمطابقه» وجوب رجوع به فقيه را مى‌رساند اما نصب فقيه از آن «بالالتزام» استفاده مى‌شود؛ زيرا رجوع به كسى كه ستمى ندارد، بى‌معناست.

باتوجه به نكات مثبتى كه در بررسى سند حديث ذكر كرديم، مطالبى چند از اين حديث شريف برمى‌آيد:

الف. فقهاى جامع شرايط براى به دست گرفتن مجارى امور نصب شده‌اند؛

ب. لفظ «مجارى الامور»، لفظى عام است كه همه امور اجتماعى، سياسى، قضايى و مذهبى را