الامور و الاحكام على ايدى العلماء باللّه الأمناء على حلاله و حرامه، فأنتم المسلوبون تلك المنزله و ما سلبتم ذلك الا بتفرّقكم عن الحق و اختلافكم فى السنة بعد البينة الواضحة و لو صبرتم على الاذى و تحمّلتم المؤونه فى ذات اللّه، كانت امور اللّه عليكم ترد و عنكم تصدر و اليكم ترجع و لكنكم مكّنتم الظلمه من منزلتكم ...[1].

... و شما [- علما] مصيبت و بيچارگى‌تان از همه مردم بزرگ‌تر است؛ زيرا از جايگاه عالمان سقوط كرديد و شما هيچ توجه پيدا نكرديد؛ چه آنكه جريان امور [كشور اسلامى و ملت مسلمان‌] و احكام [تشريعى و قضايى‌] بايد به دست علماى باللّه‌[2]- آنان كه ايمن بر حلال و حرام، [پاسدار احكام اسلام‌اند]- باشد، ولى اين مقام و منزلت از شما سلب شد و آن نبود، مگر به علت دورى و انحراف شما از حق و اختلاف شما در سنت‌[3] پس از وجود دلايل آشكار. اگر شما براى خدا صبر و تحمل مشقتها نموده بوديد، امور الهى همواره بر شما وارد و از طرف شما صادر مى‌شد و شما مصدر امور مردم و احكام الهى بوديد و نتيجه آن به سوى شما بازگشت مى‌كرد، ولى شما ستمگران را بر تصرف در مقام و منزلت خود تمكين بخشيديد ...

اينك به نكاتى چند درباره اين حديث مى‌پردازيم.

1. سند روايت‌

اين حديث، بخشى از حديثى طولانى است كه ابن شعبه حرانى در كتاب تحف العقول از امام حسين عليه السّلام نقل مى‌كند. گفتنى است وى اين خطبه را منسوب به امير المؤمنين عليه السّلام نيز دانسته است. او در اين كتاب مى‌نويسد: «روى عن الامام الحسين بن على عليه السّلام فى طوال هذه المعانى‌[4] من كلامه عليه السّلام فى الامر

[1] . حرانى، تحف العقول، ص 237.

[2] . منظور از علماى باللّه، علمايى است كه از شناخت بالايى نسبت به خداوند و مبانى و اصول دين اسلام برخوردارند كه ما ازآنان به دانشمندان جامع شرايط تعبير مى‌كنيم؛ يعنى كسانى كه علم و عدالت و كفايت دارند: اينان شايستگى دارند كه زمام‌امور مردم را از نظر تدبير، اجرا و فتوا و قضا در دست گيرند؛ زيرا اينان‌اند كه به گفته قرآن واقعا از خداوند مى‌ترسند:\i« انمايخشى اللّه من عباده العلماء».\E فاطر، 128.) به همين دليل، امام عليه السّلام مى‌فرمايد: آنان شايستگى دارند كه مجارى امور را دردست گيرند. خلاصه اينكه،« عالم باللّه» يعنى كسى كه عالم به احكام خداست.( ر. ك: امام خمينى، ولايت فقيه، ص 110).

[3] .« سنت» در لغت به معناى« السيره و الطريقه و الشريعه» آمده است؛ يعنى راه‌وروش و آيين ممكن است مراد از سنت دراينجا سنت پيامبر و يا آيين و دستورهاى دين باشد.

[4] .« في طوال هذه المعانى»، يعنى در امتداد اين معانى. اين معانى اشاره دارد به مطالبى كه پيش از اين خطبه در كتاب تحف‌العقول آمده است.