موضوع ولايت‌فقيه چيز تازه‌اى نيست كه ما آورده باشيم؛ بلكه اين مسئله‌از اول مورد بحث بوده است ... و ما فقط موضوع را بيشتر مورد بررسى قرار داديم.[1]

بررسى‌هاى انجام‌شده درباره پيشينه و سير نظريه ولايت‌فقيه در دوره غيبت، وجود شش دوره را در بستر تاريخ تشيع نشان مى‌دهد:

دوره نخست: از شيخ مفيد تا شيخ طوسى‌

شيخ مفيد كه در دهه نخست غيبت كبرى متولد شد (م. 413 ق)، از برجسته‌ترين چهره‌هاى علمى شيعه است؛ وى درباره حاكميت فقيه مى‌فرمايد:

در زمان غيبت سلطان عادل (امام معصوم) بر فقهاى عادلى كه در زمينه حكومت صاحب‌نظر هستند، لازم است تا در صورت امكان، مسئوليت‌هاى او را برعهده گيرند.[2]

اين فقيه بزرگ، درباره مشروعيت ولايت چنين فقيهى، حتى اگر از سوى حاكم ظالمى منصوب شده باشد، مى‌فرمايد:

[چنين شخصى حتى اگر] از سوى حاكم ظالمى به ولايت رسيد، در حقيقت از سوى امام زمان (عج) به ولايت رسيده است؛ زيرا آن‌حضرت به او اجازه پذيرش چنين مسئوليتى را داده و آن را جايز شمرده است.

ايشان همچنين در جاى ديگرى به‌صراحت مى‌فرمايند:

اگر حاكمى كه بر جامعه سلطه يافته است، فقيهى را براى رياست و اجراى حدود الهى نصب نمايد، بر او لازم است اين مسئوليت را بپذيرد؛ در اين‌

[1]. سيدروح‌الله موسوى‌خمينى( امام)، ولايت فقيه، ص 114.

[2]. محمدبن محمد مفيد، المقنعه، ص 675.