جلوه منحصر به‌فردى از اين عناصر سه‌گانه را نمايان ساخت و تجربه نوين و الهام‌بخشى در تاريخ انقلاب‌ها از خود برجاى گذارد.

گذشته از آنكه امام‌خمينى به‌عنوان رهبر انقلاب، سياست‌ها و شيوه‌هاى منحصر به‌فردى را در پيش گرفته بود، از نظر ايدئولوژى و تشكيلات انقلابى نيز ديدگاه‌هاى بديعى داشت. در ادامه به بررسى اين سه ركن و ويژگى‌هاى منحصر به‌فرد آن در انقلاب اسلامى ايران خواهيم پرداخت.

الف) ايدئولوژى‌

ايدئولوژى انقلابى، منشورى است كه از يك‌سو وضع جامعه موجود را نقد مى‌كند و به چالش مى‌كشاند، و از سوى ديگر آينده‌اى مطلوب و آرمانى را پيشِ‌روى انقلابيان ترسيم مى‌كند و در آخر، راه رسيدن به آن جامعه آرمانى را مى‌نماياند.[1]

به دليل اينكه حركت عمومى جهان در سده‌هاى اخير، به سمت كناره‌گيرى از دين پيش مى‌رفت، طبيعى است كه ايدئولوژى‌هاى انقلابى نيز در چنين حال و هوايى تعريف مى‌شدند. مطالعه ايدئولوژى‌هاى انقلابى شناخته‌شده تا پيش از انقلاب اسلامى، نشان مى‌دهد كه همگى، همچون ساير ويژگى‌هاى دنياى معاصر، رنگ و بويى مادى داشته‌اند؛ تا جايى كه به باور برخى:

وجه اين جهانى به امور بخشيدن، به عبارت ديگر، تفكيك دين از سياست و ظهور يك قلمرو دنيوى با شأن و حيثيت خاص خود، مسلّماً از عوامل بسيار مهم در پديدار انقلاب به‌شمار مى‌رود. حتى ممكن است نهايتاً معلوم شود كه آنچه ما انقلاب مى‌ناميم دقيقاً مرحله گذر به يك قلمرو جديد دنيوى است.[2]

[1]. ناصر خدايارى و عليرضا كريمى، بررسى انقلاب اسلامى ايران، ص 212؛ حمزه امرايى، انقلاب اسلامى ايران و جنبش‌هاى اسلامى معاصر، ص 42.

[2]. هانا آرنت، انقلاب، ص 32.