پرداخته است؛ اما ساير جزئيات را به خود مردم يا مسئولان حكومت وانهاده، تا آن‌گونه كه خود صلاح مى‌دانند عمل كنند.[1]

3. دين عهده‌دار بيان كليات و جزئيات است‌

طرفداران اين نظريه، از جمله امام‌خمينى، بر اين باورند كه «هيچ حركتى و عملى از فرد يا جامعه نيست، مگر اينكه مذهب اسلام براى آن حكمى مقرر داشته است.»[2]

به باور اينان، «فقه، تئورى واقعى و كامل اداره انسان و اجتماع از گهواره تا گور است.»[3] و در اين مسير، هيچ‌يك از نيازهاى بشرى را بى‌پاسخ نگذاشته و فراموش نكرده است:

فقهى ... كه با زبان ايشان [امام صادق (ع)] بسط پيدا كرده است، براى احتياج بشر از اول تا آخر، هر مسئله‌اى پيش بيايد، مسائل مستحدثه، مسائلى كه بعدها پيش آيد ... اين فقه از عهده جوابش برمى‌آيد.[4]

اين سخن به اين معنا نيست كه هرچه بشر در هزاره سوم هم نياز دارد، عيناً در قرآن يا روايات معصومان آمده است؛ بلكه همچنان كه خود ائمه نيز فرموده‌اند،[5] در

[1]. بنگريد به: ميرزاحسين نائينى، تنبيه الامّه و تنزيه الملّه، ص 133- 130؛ غلامحسين زرگرى‌نژاد، رسائل مشروطيت، ص 606؛ سيدمحمدباقر صدر، اقتصادنا، ص 40؛ جمعى از نويسندگان، الاجتهاد و الحياه، ص 49 و 50؛ مرتضى مطهرى، اسلام و مقتضيات زمان، ص 291 و 368؛ همو، خاتميت، ص 135.

[2]. سيدروح‌الله موسوى‌خمينى( امام)، صحيفه امام، ج 5، ص 389.

[3]. همان، ج 21، ص 289.

[4]. همان، ج 20، ص 409.

[5]. بنگريد به: محمدبن حسن حرعاملى، وسائل الشيعه، ج 27، ص 61 و 62، ح 51 و 52.