دامنه تأثيرگذارى دين در زندگى انسان‌

پذيرفتيم كه از نظر امام‌خمينى، دين اسلام، بلكه همه اديان توحيدى تحريف‌نشده، عهده‌دار سعادت دنيا و آخرت انسان‌ها هستند و به همين دليل نمى‌توان قلمرو دين را محدود به امور اخروى يا امور صرفاً دنيوى كرد.

پرسشى كه اينك بايد به آن پاسخ گفت اين است كه آيا دين در همه شئون‌زندگى اعم از سياسى، فرهنگى، اقتصادى، نظامى، صنعتى، كشاورزى، بهداشتى و ... دخالت دارد، يا تنها در برخى از اين شئون؟ و در كداميك و با چه ملاك انتخابى؟

چه قائل به دخالت دين در تمام شئون زندگى باشيم و چه در برخى از آنها، ميزان اين دخالت تا چه حد است؟ آيا تنها به ارائه رهنمودهاى كلى بسنده مى‌كند يا وارد جزئيات نيز مى‌شود؟ آيا دين صرفاً جنبه نظارتى دارد يا عهده‌دار برنامه‌ريزى هم هست؟ در اين زمينه، سه نظريه كلى وجود دارد كه به‌آنها اشاره مى‌كنيم:

1. دين تنها عهده‌دار رهنمودهاى كلى است‌

طرفداران اين نظريه، به‌صراحت اعلام مى‌كنند كه رسالت دين، صرفاً بيان چارچوب‌ها و خطوط كلى زندگى انسان است و بيان جزئيات، خارج از شرح وظايف دين است.[1]

2. دين عهده‌دار رهنمودهاى كلى و پاره‌اى از جزئيات است‌

طبق اين نظريه، دين افزون بر ارائه رهنمودها و خطوط كلى زندگى، در برخى از حوزه‌ها، مانند عبادات، معاملات، مسائل قضايى و ... به بيان پاره‌اى از جزئيات نيز

[1]. بنگريد به: جمعى از نويسندگان، رابطه دين و آزادى، ص 209؛ جمعى از نويسندگان، الاجتهاد و الحياه، ص 23 و 38؛ مهدى بازرگان، مرز ميان دين و سياست، ص 47.