جماعت از لفظ «دهر» گرفته شده است، به معنى زمان بى‌پايان، و دهريه درواقع، معتقد بوده‌اند به قدم و ابديّت دهر، و به دستاويز اين باور، هم اصل خلقت را نفى مى‌كرده‌اند، و هم امكان حشر و معاد را انكار مى‌نموده‌اند. در قرآن كريم سوره‌ى مباركه‌ى جاثيه، آيه 23، از قول آن‌ها نقل شده است كه، وراى حيات اين جهانى، چيزى نيست؛ زندگى به مرگ مى‌انجامد، اما آنچه سبب مرگ انسان مى‌شود، دهر است نه چيز ديگر.

(ر. ك: دايرة المعارف فارسى).

102- سوفسطائى‌

سوفسطائيان، معلّمان دوره‌گردى بودند كه در قرن پنجم قبل از ميلاد، از شهرهاى مختلف يونان به آتن مى‌آمدند تا علم و معرفت را ميان عامه‌ى مردم منتشر كنند.

سوفسطائيان به آتن مى‌آمدند تا راه را براى ورود جوانان به سياست هموار كنند. آن‌ها تعليم آنچه را كه از نظر سياسى، ثمربخش به نظر مى‌آمد، مقدّم بر تعليم حقيقت مى‌نهادند، و شاگردان خويش را در فنّ جدل و مناظره ماهر مى‌ساختند تا در هرمقام، خاصّه در مشاجرات سياسى بتوانند بر حريف، غالب شوند. بعدها اصطلاح سفسطه علم شد براى استدلال جدلى باطل داراى ظاهر فريبنده.

(ر. ك: دايرة المعارف فارسى).

103- مانوى‌

پيرو آيين مانى، بنيانگذار آيين مانوى (215- 276 ميلادى) آيين مانى، آميزشى از اديان زرتشتى، عيسوى، بودايى و يونانى است. او مى‌گويد: عالم، از دو عنصر روشنايى و تاريكى به وجود آمده و به‌همين سبب، اساس آن بر بدى و خوبى استوار است، ولى در پايان دنيا روشنايى از تاريكى جدا خواهد شد و صلح ابدى همه‌جا را خواهد گرفت.

به عقيده‌ى مانى در آغاز، دو اصل اصيل وجود داشته كه عبارت‌اند از: نيك و بد «پدر عظمت» و براى دفاع از خود «مادر زندگانى» را بيافريد و نيز پنج عنصر نورانى را در برابر پنج عنصر ظلمانى بيافريد.