خلافت رسيد، آن‌ها را در بلاد ماوراء النّهر به حكومت گمارد. بانى و مؤسّس اين سلسله، نصر بن احمد سامانى است. حكومت سامانيان روى‌هم‌رفته حدود 128 سال طول كشيد و در دوره‌ى قدرت، قلمرو آنان، گذشته از ماوراء النهر، شامل خراسان و گرگان و طبرستان و رى و حتّى سيستان و بلخ نيز مى‌شد. امراى سامانى اين‌هايند: نصر اول، اسماعيل سامانى، احمد سامانى، نصر دوم، نوح اول، عبد الملك اول، منصور اول، نوح دوم، منصور دوم، عبد الملك دوم.

(ر. ك: دايرة المعارف فارسى).

17- ابو ساج‌

يكى از عاملان و كارگزاران حكومت عبّاسى كه مأمور سركوبى شورش محمّد بن يوسف علوى در مكّه شد و پس از آن علويان را از آن شهر با شيوه‌اى موهن و مصيبت‌بار به سامرّاء آورد.

(ر. ك: مروج الذّهب مسعودى. تاريخ يعقوبى).

18- حجاز

ناحيه‌اى در جزيرة العرب و از لحاظ تاريخ اسلام مهم‌ترين قسمت عربستان است. حجاز داراى دو ناحيه‌ى از هم متمايز است، يكى اراضى پست ساحلى تهامه و ديگرى كرانه‌ى كوهستانى. تهامه مشتمل بر شهرها و بنادر و مواضع معروفى مانند مكّه، جدّه و ينبع است. در قسمت كوهستانى، نواحى نسبتا حاصل‌خيزى مانند ناحيه‌ى آتش‌فشانى مدينه و واحد ييلاقى طائف وجود دارد. ديگر از مواضع معروف حجاز، خيبر، بدر و حجر را مى‌توان نام برد. قبايل قديم عرب از قبيل ثمود، اوس، خزرج و قريش در اين ناحيه مى‌زيسته‌اند منظور از حجاز در استعمال جغرافياى قديم، همان مكّه و مدينه است.

(ر. ك: دايرة المعارف فارسى).

19- سامرّاء

يا «سرّ من رأى» چنان‌كه يعقوبى در البلدان آورده است: دومين شهر، از شهرهاى‌