آزادى اسيران عثمانى و ميانجيگرى بين دو دولت، سرانجام پيمان صلح بين ايران و عثمانى امضا شد، و در پى آن تمامى اسيران عثمانى بويژه فرمانده آنان سليمان پاشا، برادرزاده على پاشا والى بغداد، كه در حمله سال 1221 ه. ق به ايران، به اسارت نيروهاى ايرانى درآمده بودند آزاد شدند و متعاقب آن دروازه‌هاى عتبات عاليات به روى ايرانيان گشوده شد، و آنان هم براى تعمير و آبادانى مشاهد مشرفه و زيارت اماكن مقدسه سيل‌آسا به سوى عراق روى آوردند و بسيارى هم كه مجد و شكوه حوزه علميه نجف اشرف را به چشم خود مى‌ديدند فرزندان و خويشان خود را براى تحصيل به نجف فرستادند.

از سوى ديگر، نجف در آن زمان از حملات وهابيها رهايى يافته و امنيت و آسايش بر آن حكمفرما شده بود. و اين همه به يمن دو مورد بود:

1. كشيدن حصار و خندق استوار در اطراف شهر، كه آن را از هرگونه تعرض و حمله حفظ كرده و در مقاومت مردم در مقابل نيروهاى مهاجم سهم بسزائى ايفا مى‌كرد (چنانكه به سبب وجود اين حصار بود كه مردم نجف در برابر حمله نيروهاى انگليسى در سال 1336 ه. ق. بيش از يكماه ايستادگى كردند)

2. مسلح شدن مردم و عشاير نجف اشرف و بسيج همگانى و فراگيرى فنون نظامى و حفاظت و پاسدارى از حريم شهر در ساعات شبانه‌روز.

اينها همه سبب شد كه علاوه بر رواج علم و دانش، خون حيات در شريان اقتصاد نجف به جريان افتد و اين شهر به يكى از قطبهاى مهم علمى، سياسى، اقتصادى و دينى كشورهاى اسلامى تبديل شود و از همه‌سو بدانجا مهاجرت كنند.

با هجرت دانش‌پژوهان و فرهيختگان از هر سو به نجف، تحصيل و تدريس و تأليف و افزون بر آنها بازار شعر و ادب نيز رونقى بسزا يافت و علاوه بر فقيهان و مجتهدان مشهور، شاعران بنامى از آن خطه برخاستند، همانند: شعراى خاندان محيى الدين، آل اعسم، و آل نحوى. و از آن پس بود كه ادب عرب در حوزه علميه نجف نضج گرفت كه تاكنون هم ادامه دارد.