شاگردان‌

پيشتر گفتيم كه تحرك علمى نجف در زمان زعامت مرحوم صاحب جواهر به اوج خود رسيد. به گونه‌اى كه صدها و يا هزاران تن از هرسو براى فراگيرى دانش روى بدانجا نهادند. و روشن است كه در آن هنگام مجلس درس صاحب جواهر از شكوه خاصى برخوردار بود و آكنده از مشتاقان علم و دانش. گفته‌اند كه در محضر وى بيش از شصت تن از فقيهان و مجتهدان مسلّم- كه به فضيلت و برترى آنان در حوزه علمى نجف اعتراف داشتند و اجتهادشان نزد استاد قطعى بود-[1] وجود داشت. حتى خود آن فقيه سترگ به اجتهاد چند نفر از شاگردانش بارها بر فراز منبر تدريس شهادت مى‌داد.[2] از درس صاحب جواهر بود كه بسيارى از اساطين مجتهدان و اركان فقه در شهرهاى مختلف كشورهاى اسلامى برخاستند و چراغ فروزانى فراراه ره گمكردگان شدند و به ارشاد و راهنمايى ظلمت‌زدگان جهل و نادانى پرداختند.

شمارش شاگردان آن يگانه عرصه اجتهاد كارى است بس مشكل، اما درحد توان و امكان برخى از آنان را ياد مى‌كنيم:[3] آنان عبارتند از:

1. سيد ابراهيم شريعتمدار سبزوارى (1316- 1235 ه. ق).

2. سيد ابراهيم لواسانى (د. 1309 ه. ق)- مقرّر درس صاحب جواهر اجازه اجتهاد

3. شيخ ابراهيم بن محمّد على قمى (د. 1308 ه. ق)

4. شيخ ابراهيم شيروانى- صاحب «مبانى الأصول»

5. شيخ ابراهيم قفطان رياحى- صاحب «قاطعة النزاع فى احكام الرضاع»- (1279- 1199 ه. ق).

[1]. در جاى مناسب به ذكر نام آنان خواهيم پرداخت.

[2]. عليارى، بهجة الآمال، ج 6، ص 311.

[3]. تهرانى، نقباء البشر و كرام البررة.