بيك خلف الصدق حسنعلى بيك كه در قريحه نظم و سليقه نثر و انارت رأى و كفايت معضلات و كفالت امورات و خبرت در عمل فلاحت و دانايى به رساتيق و مزارع حومه ولايت و تنقيح حساب و تشخيص جمع ...

واحدى است بى‌ثانى.

عبد اللّه مستوفى هم درباره‌اش مى‌نويسد:

«محمّد تقى بيك ارباب، با داشتن اطلاعات وسيعى از فلاحت و ساختمان و مقنّى‌گرى ... كه قول و تصديق او در نزد تمام استادان اين فنون برهان قاطع به شمار مى‌رفت، اديب و شاعر و نويسنده و خوش‌خط و بذله‌گو و مجلس آراهم بود ... شعر را بسيار خوب مى‌گفت، در نويسندگى و اسلوب خط سبك قائم‌مقام را پيروى مى‌كرد، هم ساده و روان و هم اديبانه، سهل و ممتنع چيز مى‌نوشت ... هيچ‌كس نمى‌توانست تصور كند كه در اين قباى راسته و [لباس‌] رعيتى ... اين‌قدر اطلاع و فضل و ادب باشد ... ممكن است امروز مطلعى مانند او در زراعت و كارهاى مربوط به آن و اديب و نويسنده‌اى مثل او باشد، ولى من در مدت عمر خود شخصى به اين جامعى هيچ نديده‌ام ... حاجى ميرزا محمّد مجتهد، پسرش هم ملاى جامع خوش محضر تام العيارى بود كه در عالم خود هيچ دست‌كمى از پدرش نداشت ...».[1]

وى در جمادى الاول 1311 ه. ق بدرود حيات گفت، و از او دو كتاب: مقتل منظوم امام حسين عليه السّلام و تاريخ دار الايمان قم- كه به همت استاد سيد حسين مدرسى طباطبائى به چاپ رسيد- به يادگار مانده است.[2] نمونه‌اى از اشعار مراثى وى در كتاب تاريخ تكايا و عزادارى قم آمده‌[3] است.

[1]. مستوفى، زندگانى من، ج 1، صص 699- 700.

[2]. مدرسى طباطبائى، كتاب‌شناسى آثار مربوط به قم، صص 73- 78.

[3]. عباسى، تاريخ تكايا و عزادارى قم، صص 259- 260.