در ضمن
مطالب فوق، مخصوص علم نجوم و منجّمان نيست بلكه در ساير امور نيز جارى و سارى است.
مثلًا در علم طب نيز مطلب همين است. يعنى اگر با اعتقاد به تأثير دارو و مداوا
باشد و آن را علت تامّه يا شريكه العله بداند كفر است. زيرا خلاف قرآن و برهان و
روايات است كه شافى حقيقى را خداوند معرفى مىكنند و دارو و درمان را به اذن الله
مؤثر مىدانند و يا علت معدّه مىدانند. در مورد انواع و اقسام حرزها و تعويذها و
دعاها و طلسمات و خواص حروف و مانند آن نيز مطلب از اين قرار است.
خلاصه
اينكه هيچ چيزى در عالم، استقلال در تأثير ندارد، شريك خداوند در تأثير هم نيست
بلكه تمام تأثير از خداوند است و ساير چيزها از حقايق نورانى و وجودات روحانى و
ملكوتى تا پديدههاى مادى، هر اثرى كه دارند باذن الله و تحت حول و قوه الهى است.
در پايان
مسأله درباره علم هيئت و اختر شناسى بحث شده است و اينكه مطالعه در اوضاع و احوال
كواكب و خبر دادن از خسوف و كسوف و اوّل و آخر ماه و اقتران و ابتعاد كواكب و
فاصله ستارگان از يكديگر و ديگر جوانب مسأله هيچ اشكالى ندارد، بلكه يكى از علومى
است كه در جهت شناخت عظمت آفرينش خيلى كمك مىكند و در مواردى براى شناخت قبله و
مانند آن چه بسا وجوب كفايى دارد و هيچ ربطى به اعتقاد به تأثير و مانند آن ندارد،
بنابراين مىتوان به گفته آنان ترتيب اثر داد مگر در مواردى مثل اوّل ماه رمضان و
اوّل ماه شوال كه باز گفته علماى هيئت و اختر شناسان، ملاك نيست زيرا دليل دارد كه
«صم للرؤية و أفطر للرؤية».
البته در
علم هيئت نيز اشتباه رخ مىدهد و چه بسا هواشناس، ستاره شناس، و ... در محاسبات
خود اشتباه كنند و مثلًا اوّل ماه را حدس بزنند و اشتباه كنند، ولى اين يك امر
طبيعى است و در كليه علوم و فنون و رشتههايى كه با حدس و محاسبه و نظر، سر و كار
دارند كم و بيش اشتباه وجود دارد و مخصوص علم هيئت و علماى هيئت نيست و هيچكس نگفته
كه چون در فتوى- مثلًا- اشتباه وجود دارد پس كسى حق فتوى و نظر ندارد، يا چون در
طبابت اشتباه وجود دارد كسى حق طبابت ندارد و ....