خالى از اشكال نيست، حتى بعيد نيست كه داخل در كسب ممنوع باشد؛ ولى اگر مالى به او بخشيده شود تا دست از آن عين نجس بردارد و او هم از آن عين اعراض كند، سپس بخشنده مال، آن را حيازت كند، اشكالى ندارد. مانند بذل نمودن مال به كسى كه در جاهاى مشترك- مانند مسجد و مدرسه زودتر از ديگرى جا گرفته است- تا دست از آن جا بردارد و بخشنده مال ساكن آن شود.

بررسى نظرية امام و مشهور

شرح: به فتواى مشهور و امام راحل در مسأله اوّل، اعيان نجسه شرعاً ماليت ندارند و اكتساب با آنها جايز نيست. ولى آيا متعلّق حقّ صاحب اصلى هم نيستند تا وى با ديگران برابر باشد يا او حقّ الاختصاص و اولويت دارد و تا زمانى كه از اين عين صرف‌نظر نكرده است، ديگران حق ندارند كمترين دخل و تصرفى در آن بنمايند؟ مثلًا اگر حيوان بدون ذبح شرعى تلف شد- كه ميته و نجس است و قابل معامله نيست- اما آيا ممكن است صاحب حيوان أولى باشد از ديگران؟ يا مثلًا اگر انگور شراب شده- كه نجس است و ماليت ندارد و قابل بيع نيست- اما مى‌شود مالك، أولى باشد از ديگران.

به فتواى مشهور اين اولويت و حق اختصاص وجود دارد و براى آن دلايلى اقامه شده است، اما قبل از ذكر آنها مطالبى درباره تعريف مطلق حقّ، خصوص حقّ اختصاص، علل و عوامل و دلايل آن، و شرايط و آثار و احكام آن بيان مى‌شود:

معناى لغوى حقّ: حق در لغت به معناى ثبوت است و به هر چيزى كه نوعى ثبوت و تقرر در وعاء و ظرف مناسب خود داشته باشد حق ميگويند؛ خواه آن چيز در عالم تكوين باشد، خواه در عالم تشريع و خواه در ذهن باشد، خواه در خارج. در قرآن كريم نيز حق به معناى ثابت فراوان به كار رفته است.

معناى اصطلاحى حقّ: حق در اصطلاح عبارت است از: «الإضافه الخاصّه المتعلّقه بالعين تاره وبالمنفعه اخرى». يعنى رابطه و نسبت خاصى كه يك طرف آن، انسانِ صاحب حق است و طرف ديگر آن، عينى از اعيان يا منفعتى از منافع است. بنابراين دايره حق بسيار وسيع است.