مكان نگارش «صحيح بخارى»

همچنين بخارى گفته است: هيچ حديثى در اين كتابم ننوشتم، مگر اين‌كه قبلش غسل نمودم و دو ركعت نماز خواندم.[1] و گفته است: تمام كتابم را سه مرتبه نگاشتم.[2] وچندين نفر گفته‌اند: ما شاهد بوديم كه بخارى صحيحش را در بين قبر و منبر پيامبر صلى الله عليه و آله جمع و نگارش نمود و براى هر حديث دو ركعت نماز مى‌خواند.[3] باز امام بخارى مى‌گويد: كتاب صحيحم را در مسجد الحرام نگاشتم و هيچ حديثى در آن قرار ندادم، مگر اين‌كه قبلش از خداوند طلب خير نمودم و دو ركعت نماز خواندم و يقين بر صحت آن حديث پيدا كردم.[4] نووى مى‌گويد: محمد بن طاهر گفته است: بخارى صحيحش را در بخارا نگاشت و گفته شده است كه در مكه تأليف نمود و گفته شده است در بصره. نووى مى‌گويد: همه‌اى اين موارد صحيح است.[5] ولى ابن حجر گفته است: اين منافاتى ندارد؛ زيرا در ابتدا به كاغذ باطله نوشته و سپس بار دوم پاك‌نويسى ونهايى كرده است.[6] ظاهر اين اخبار مختلف چنين مى‌رساند اين ادعا كه او صحيحش را در مدينه و يا مكه نگاشته باشد هم با واقعيات سازگار نيست وهم اخبار فوق آن را رد مى‌كند و ابن حجر نيز به اين واقعيت پى برده وخواسته است به اين گونه رفع مشكل كند و چنين توجيه نموده است. ابن حجر بيان مى‌كند كه بخارى در مكه شانزده سال اقامت نداشت؛ زيرا سخن امام بخارى كه مى‌گويد: در مسجد الحرام كتاب را نگاشتم ... با در شانزده سال نگاشتنش نيز تعارض دارد و همچنين در مدينه در كنار قبر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بودن آن؛ زيرا خود بخارى مى‌گويد: در حجاز شش سال اقامت نمودم.[7]

[1] . طبقات الشافعية الكبرى سبكى، ج 2، ص 162؛ سير اعلام النبلاء، ج 12، ص 402.

[2] . سير اعلام النبلاء ذهبى، ج 12، ص 403.

[3] . سير اعلام النبلاء، ج 12، ص 404.

[4] . مقدمه فتح البارى ابن حجر، ص 490.

[5] . تهذيب الاسماء واللغات نووى، ج 1، ص 91.

[6] . مقدمه فتح البارى، ص 490.

[7] . همان، ص 489؛ سير اعلام النبلاء ذهبى، ج 12، ص 407.