چنان‌كه ملاحظه مى‌كنيد، اولا: متأسفانه اين دو خبر متفاوت‌اند؛ زيرا روشن است كه اگر چنين اتفاقى پيش بيايد پشت سر هم پيش خواهد آمد و بخارى آن را بيان مى‌كرد كه به اين سبب شروع كردم وسبب دوم نيز بعد از آن اين اراده‌اى مرا تقويت كرد. ثانياً: «صحيح» امام بخارى واقعيت داشتن علت دوم وسخن مؤلف را قطعا رد مى‌كند؛ زيرا در آن اكاذيب كم نيست. ثالثاً: احتمالا مانند موارد ديگر انگيزه وسبب دوم را براى مقدس نشان دادن عمل وكتاب «صحيح بخارى» بعدها يا خود ايشان و يا ديگران از زبان وى نقل كرده‌اند.

تعداد روايات «صحيح بخارى»

سيوطى از شيخ الاسلام نقل كرده كه گفته است: احاديث «صحيح بخارى» را شمارش كردم و آن بدون معلقات و متابعات، با مكررات 6397 حديث وبدون مكرر 2513 حديث است.[1]

ابن حجر نيز گفته است: جميع روايات «صحيح بخارى» همراه با معلق، متابع ومكرر 9082 حديث است و جميع احاديث موصول و معلق آن بدون مكررات 2513 حديث است كه 160 حديث آن معلق و متابعات است.[2] پس بنابر اين دو بيان موافق هم از سيوطى و ابن حجر، از سه دو برابر احاديث «صحيح بخارى» تكرارى هستند. با اين وجود آيا ممكن است كه امام بخارى صد هزار حديث صحيح در حفظ داشته باشد، و براى پرهيز از طولانى شدن كتاب، از ذكر آن خوددارى كرده باشد، با اين‌كه دو سوم احاديث كتابش تكرارى هستند!؟ و همچنين برخى اخبارى در صحيحش وارد كرده كه به درد كسى نمى‌خورد مانند رجم ميمون در زمان جاهليت به خاطر زنا!؟[3]

[1] . تدريب الراوى سيوطى، ج 1، ص 103.

[2] . فتح البارى ابن حجر، ج 13، ص 454.

[3] . صحيح بخارى، كتاب المناقب، مناقب الانصار، باب الْقَسَامَةُ فِى الْجَاهِلِيَّةِ، ح 3849. دقت داشته باشيم كه اين افسانه را كسى جز بخارى نقل نكرده و بخارى آن را در تاريخ كبيرش نيز وارد كرده و شعيب ارنؤوط در حاشيه سير ذهبى ج 4، ص 159 شرح حال عمرو بن ميمون بر ضعف سندش به خاطر كثير الخطا بودن نعيم بن حماد و مدلس بودن هشيم حكم كرده است.