5- توجه به معنويات

فَتَفَهَّمْ يَا بُنَيَّ وَصِيَّتِي وَ اعْلَمْ أَنَّ مَالِكَ الْمَوْتِ هُوَ مَالِكُ الْحَيَاةِ، وَ أَنَّ الْخَالِقَ هُوَ الْمُمِيتُ، وَ أَنَّ الْمُفْنِيَ هُوَ الْمُعِيدُ، وَ أَنَّ الْمُبْتَلِيَ هُوَ الْمُعَافِي وَ أَنَّ الدُّنْيَا لَمْ تَكُنْ لِتَسْتَقِرَّ إِلَّا عَلَى مَا جَعَلَهَا اللهُ عَلَيْهِ مِنَ النَّعْمَاءِ وَ الِابْتِلَاءِ وَ الْجَزَاءِ فِي الْمَعَادِ أَوْ مَا شَاءَ مِمَّا لَا نَعْلَمُ؛ پس اي پسرک من! وصيتم را بفهم و آن را درياب و بدان که آن کس که مالک و صاحب اختيار مرگ است، مالک و صاحب اختيار حيات نيز مي‌باشد و اين که آفريننده، مرگ آورنده نيز هست، و آنکه فاني مي‌سازد، همان است که زنده مي‌سازد و باز مي‌گرداند (براي حساب در قيامت)، و آن کس که مبتلا مي‌کند خود نيز ابتلاء و رنج را برطرف مي‌نمايد؛ و اينکه استقرار و بر پا ماندن دنيا جز بر چيزي نيست که خداوند در طبيعت آن (يعني دنيا) قرار داده که يا نعمت و آسايش است، يا رنج و آزمايش، و (به دنبال آنها) پاداش و کيفرِ اعمال، در روز معاد يا آنچه خدا بخواهد، از چيزهايي که ما نمي‌دانيم.[1]

فَإِنْ أَشْكَلَ عَلَيْكَ شَيْ‌ءٌ مِنْ ذَلِكَ فَاحْمِلْهُ عَلَى جَهَالَتِكَ بِهِ، فَإِنَّكَ أَوَّلُ مَا خُلِقْتَ بِهِ جَاهِلًا ثُمَّ عَلِّمْتَ. وَ مَا أَكْثَرَ مَا تَجْهَلُ مِنَ الْأَمْرِ وَ يَتَحَيَّرُ فِيهِ رَأْيُكَ وَ يَضِلُّ فِيهِ بَصَرُكَ ثُمَّ تُبْصِرُهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَاعْتَصِمْ بِالَّذِي خَلَقَكَ وَ رَزَقَكَ وَ سَوَّاكَ، وَ لْيَكُنْ لَهُ تَعَبُّدُكَ، وَ إِلَيْهِ رَغْبَتُكَ، وَ مِنْهُ شَفَقَتُكَ؛ پس اگر فهم چيزي از اين امور بر تو نامعلوم و دشوار بود و آن را نيافتي، آن را بر ناداني خود نسبت به آن چيز حمل کن،[2] که تو به راستي در آغاز آفرينش خود، نادان

[1] . در بعضي از نسخه‌ها به جاي نَعْلَمُ (به صورت متکلّم) تَعْلَمُ به صورت مخاطب آمده يعني: از چيزهايي که تو نمي‌داني.

[2] . اگر به اموري برخورد کردي که علّت آن را درک نکردي، از قبيل اينکه چرا در مواردي، ظالم در رفاه و آسايش و مظلوم در رنج و ناراحتي است؟ در نيافتن علت آنها را به ناداني خود نسبت ده، و بعد از اينکه در کسب علم و معرفت، به قدر کافي توفيق يافتي، ممکن است مصلحت اين امور را درک بکني يا متوجه شوي که مصلحت واقعي هر پيشامدي را خدا مي‌داند و اينکه مسائل بسياري است که فکر و درک ما از دريافت مصلحت آنها، ناتوان است.