ازکهل

اَزْکَهْل [azkahl]، براساس برخی از نسخه‌های شاهنامه، نام وزیر و مشاور خاقان چین در لشکرکشی او به مرو به قصد ستاندن باج از ایرانیان، در روزگار پادشاهی بهرام گور ساسانی (فردوسی، چ مسکو، 7\ 390-392). این نام در شاهنامۀ چاپ مل و دبیرسیاقی نیامده، و در نسخۀ بدون تاریخ مؤسسۀ خاورشناسی روسیه (نک‌ : همانجا، حاشیۀ 20) و در دو نسخۀ موزۀ بریتانیا و پاکستان (رواقی، 2\ 32) به جای آن، «انکرم» ضبط شده است.
ولف، یوستی و عبدالقادر ازکهل را فهرست نکرده‌اند و رواقی حدس می‌زند که صورت درست واژه می‌تواند «اژگهن» (کاهل و مهمل) باشد که هم با مفهوم بیت مناسبت دارد و هم در ساختمانِ کلمه به ازکهل نزدیک است (2\ 30-35). در چاپی جدید از شاهنامه، مصححان بر مبنای نسخۀ دهلی و پاکستان، به جای ازکهل، «از دست» را برگزیده، و آن را «دستیار» معنی کرده‌اند (نک‌ : فردوسی، چ قریب و بهبودی، 4\ 65-66، نیز حاشیۀ ص 66).

مآخذ

رواقی، علی، واژه‌های ناشناخته در شاهنامه، تهران، 1355ش؛
فردوسی، شاهنامه، به کوشش عثمانف، مسکو، 1968م؛
همان، به کوشش مهدی قریب و محمدعلی بهبودی، تهران، 1374ش.

بهمن حمیدی