آزف، دریا

آزُف، دَرْیا [daryā-ye āzof] (در روسی: آزُفْسْکُیه مُره؛ در اوکراینی: آزُفْسْکه مُره)، دریایی داخلی در جنوب اوکراین و روسیه. این دریا امتداد شمالی دریای سیاه است و تنگۀ کِرچ در جنوب دریای آزف، دو دریا را به‌هم متصل می‌کند. دریای آزف با حدود 600‘ 37 کمـ2 وسعت، حدود 340 کمـ طول، و 135 کمـ عرض دارد. رودخانه‌های بزرگ دُن و کوبان و بسیاری از رودخانه‌های کوچک‌تر، از جمله میوس، بِردا، اُبیتُچْنایا و یِیا به این دریا می‌ریزند. در بخش غربی دریای آزف، دماغۀ شنی طویلی به طول 113کمـ بـه نـام دماغۀ آرابات قرار دارد که این دریا را از سیواش ــ شبکه‌ای از خورهای مردابی که شبه‌جزیرۀ کریمه را از بخش خشکی اوکراین مجزا می‌کند ــ جدا می‌سازد.
دریای آزف که بیشترین عمق آن نزدیک به 14 متر است، کم‌عمق‌ترین دریای جهان به‌شمار می‌رود. مقادیر زیادی لای توسط رودخانه‌های دُن و کوبان به این دریا فرو می‌ریزد، تا جایی که در محل خلیج تاگانْرُگ در شمال شرقی، عمق آن به حدود یک متر یا کمتر می‌رسد. ورود آب این رودخانه‌ها باعث درجۀ شوری ناچیز آب این دریا می‌گردد، تا جایی که در محل خلیج تاگانرگ، آب آن تقریباً شیرین است. با این‌همه، آب سیواش بسیار شور است. خطوط ساحلی شمالی، شرقی و غربی دریای آزف کم‌عمق، و دارای دماغه‌های ماسه‌ای طویل و خلیجها و ماندابهایی کم‌عمق، در مراحل مختلف رسوب‌گذاری است. البته ساحل جنوبی این دریا عمدتاً مرتفع و ناهموار است. بستر این دریا از نظر شکل ناهمواری، عموماً مسطح است.
آب و هوای حوضۀ دریای آزف از نوع قاره‌ای و معتدل است. در این دریا که غالباً مه‌آلود است، یخ‌بندانهای شدید و ذوب شدن یخها پیاپی رخ می‌دهند. در سواحل شمالی آن، به‌طور معمول از اواخر دسامبر تا اوایل مارس، یخ‌بندان ثابت مشاهده می‌شود. در این دریا، جریانهای دریایی در جهت خلاف عقربه‌های ساعت، در طول کرانه‌ها حرکت می‌کنند. میانگین سطح آب این دریا برحسب میزان جریان ورودی آب رودخانه‌ها، از سال به سال، تا 33 سانتی‌متر نوسان دارد. نوسان جزر و مدی سطح آب آن نیز تا 5\ 5 متر می‌رسد.
دریای آزف در نتیجۀ عمق کم، ترکیب عالی و گرمای یکنواخت آب و نیز ورود مقادیر قابل توجهی مواد غذایی توسط رودخانه‌ها به آن، از نظر جانداران دریایی غنی است. جانوران این دریا شامل بیش از 300 گونه از بی‌مهرگان و حدود 80 گونه ماهی، ازجمله ماهی خاویار، شاه‌ماهی و ماهی سیم است. به‌ویژه ماهیهای ساردین و گووا (کولی) به فراوانی در این دریا یافت می‌شوند.
دریای آزف محل حجم قابل توجهی از جابه‌جایی بار و مسافر است، هرچند عبور کشتیهای سنگین اقیانوس‌پیما به واسطۀ عمق ناچیز آن در برخی نقاط با محدودیت همراه است؛ کشتیهای یخ‌شکن نیز حمل و نقل زمستانی را در این دریا تسهیل می‌کنند. بندرهای مهم این دریا عبارت‌اند از تاگانرگ و یِیْسْک در روسیه، و ماریوپُل، و بِردیانْسک در اوکراین. (105)