آزانده

آزانْده [āzānde]، نیـز آسانده، زانده، یا نیام ـ نیام، قومی در افریقای‌مرکزی که به یکی از زبانهای شاخۀ اَدَماوه ـ اوبانگی (ادمـاوه ـ شرقـی) از خـانوادۀ نیجر ـ کنگو سخن می‌گویند. آنها در کشورهای سودان، کنگو (زئیر) و جمهوری افریقای مرکزی زندگی می‌کنند و سرزمینشان که در شمال به علفزارهای استوایی، و در جنوب به جنگلهای بارانی منتهی می‌شود، برای کشاورزی و شکار بسیار مناسب است. آزانده‌ها در گذشته به آدمخواری شهرت داشتند. آنان در کار با سفال، آهن و چوب صنعتگران ماهری به شمار می‌روند.
آزانده‌ها از نظر قومی بسیار مختلط‌اند. در سدۀ 18م مردمی که خود را آمیمُو می‌نامیدند و در کنار رود اِمبُمو (بُمو) می‌زیستند، فتح سرزمینهای گسترده‌ای را در جنوب و شرق آغاز کردند و اقوام متعددی را مطیع خود ساختند. برخی از این قومهای مغلوب زبان خود را حفظ کردند و برخی دیگر کاملاً با آنان همگون شدند. این آمیزۀ اقوام مختلف قوم آزاندۀ فعلی را تشکیل داده است.
از نظر نظام خانوادگی، چند همسر (زن) گزینی در میان آنان مرسوم است و در گذشته بسیاری از مردان، به ویژه اشراف، به قدری زن می‌گرفتند که ازدواج برای مردان جوان‌تر دشوار می‌شد. زنا ممکن بود مجازاتهای شدید در پی داشته باشد. دختران در سنین بسیار پایین به ازدواج وادار می‌شدند و گاه چند ساعت پس از تولد آنها را نامزد می‌کردند. با آنکه مردمان عادی این قوم با افراد هم‌طایفه ازدواج نمی‌کنند، اشراف غالباً زنان خویشاوند را به همسری برمی‌گزینند و حتى با خواهرانی که از مادر با آنها ناتنی‌اند و نیز با دختران خودشان ازدواج می‌کنند. آزانده‌ها از پدر نسب می‌برند. طایفه‌های آزانده توتمی هستند و اعتقاد دارند که روانِ تنی (یکی از دو روانی که آزانده‌ها برای فرد قائل‌اند) در هنگام مرگ به صورت حیوان توتمی طایفۀ او درمی‌آید.
دین آزانده‌ها آیین پرستش نیاکان است و مفهوم خدا برای آنان مبهم و نسبتاً بی‌اهمیت است. البته جادو برای آنان از آیین پرستش نیاکان مهم‌تر است. (131)