افضل الحسینی

افضل‌الحسینی \afzal-ol-hoseynī\، نگارگر زمان شاه عباس دوم صفوی (سل‌ 1043-1077 ق). از این نگارگر شماری نقاشی به دو سبک کاملاً متفاوت باقی مانده است. نخستین سبک و بیشترین آثار باقی‌مانده از او در شاهنامه‌ای است که به‌سفارش مرتضى قلی خان قورچی‌باشی و خط محمد شفیع بن عبدالجبار برای شاه عباس دوم بین سالهای 1052-1061 ق نگاشته شده است و اکنون در کتابخانۀ عمومی لنینگراد نگهداری می‌شود (سچوکین، 150). در این شاهنامه، شمار بسیاری نقاشی وجود دارد که از آن میان، 68 نقاشی کار افضل الحسینی است که اغلب با امضا و تاریخ، و برخی بدون امضا یا تاریخ‌اند (گیوزالیان، 19-20).

دیگر آثار او به‌سبک اصفهانی، و در واقع پیروی از مکتب رضا عباسی است، به‌طوری‌که برخی صاحب‌نظران او را فقط به‌عنوان شاگرد رضا عباسی می‌شناسند (نک‌ : حسن، 72). از جملۀ آثار باقی‌ماندۀ او یکی تصویر درویشی جوان است، با رقم افضل الحسینی و تاریخ 1054 ق، که در موزۀ ویکتوریا و آلبرت قرار دارد (رابینسن، «مینیاتور ... »، 74)؛ و همچنین دو نقاشی از دو عاشق، یکی در مجموعۀ صدرالدین آقا خان با رقم افضل‌الحسینی و تاریخ 1056 ق (ولچ، تصویر 36)، و دیگری در مجموعۀ کلایوی موزۀ ویکتوریا و آلبرت با همان امضا و تاریخ (رابینسن، «طرحها ... »، تصویر 63).

مآخذ

حسن، زکی محمد، التصویر فی الاسلام عند الفرس، بیروت، 1401 ق؛ نیز:

Gyuzal’yan, L. T., Iranskie miniatyury … , Moscow / Leningrad, 1935;
Robinson, B. W., Persian Drawings, New York, Shorewood Publishers;
id, Persian Miniature Painting, London, 1967;
Stchoukine, I., Les Peintures des manuscrits de ShāhʿAbbās I er, Paris, 1964;
Welch, A. and S. C. Welch, Arts of the Islamic Book, London, 1982.
فریبا افتخار (دبا)