نگاهى به جهان‌بينى عمومى مادّى‌

1. اصالت مادّه‌

برنفى اصالت مادّه، دلايل قطعى فراوانى وجود دارد، كه در اينجا تنها به سه دليل اشاره مى‌كنيم:

دليل اوّل: بر مبناى اصالت مادّه، تكامل در جهان مادّه- كه اصل انكارناپذيرى است، و تجربه و مشاهده حسّى آن را تأييد مى‌كند- قابل توجيه نيست؛ زيرا هيچ معلولى بى‌علّت نيست، درحالى‌كه برمبناى اصالت ماده لازم مى‌آيد افزايشى كه در نتيجه تكامل در ماده به وجود مى‌آيد، معلول بدون علت باشد، به دليل آنكه اگر اين افزايش در ماده قبلى- پيش از افزايش- وجود داشته باشد كه تكاملى صورت نگرفته است و اگر در ماده پيشين وجود نداشته، افزايشى است كه بدون علّت پديد آمده است.

دليل دوّم: پديده شگفت انگيز شناخت با اصالت ماده قابل تبيين و توجيه نيست. برمبناى اصالت ماده، شناخت بازتاب مادّى جهان خارج در ذهن است، و به گفته م. ك. فورت:

«اگر اين سؤال مطرح شود كه فكر و تصوّر چه هستند و از كجا مى‌آيند، پاسخ آن است كه آنها محصولات مغز انسانند، و اينكه انسان خود محصول طبيعت است، و همراه با محيط و در درون آن تكامل يافته است، همچنين تنها واقعيت، جهان مادّى و حسّاً محسوسى است كه ما به آن متعلّقيم»[1].

بر اين نظريه اشكالات بسيارى وارد است، از جمله:

[1] . م. ك. فورت، ترجمه فرهاد نعمانى و منوچهر سناجيان، نظريه شناخت، ص 25.