نام کتاب : چهار كتاب اصلى علم رجال نویسنده : خامنهاى، سيد على جلد : 1 صفحه : 53
از اين گفتار استنباط مىشود كه
تصحيحهاى محقق بحرانى از نوع تصحيح قياسى بوده و با مقابله با ديگر كتابهاى مورد
اعتماد رجال انجام گرفته است، نه تصحيح نسخهاى به معناى دست يافتن بر نسخههاى
تصحيحشده و قابلاعتمادى از خود كتاب الفهرست و مقابله آنها با يكديگر. چه، در آن
صورت مىبايد خود محقق مزبور بدين موضوع اشاره كرده و كلباسى نيز آن را نقل كرده
باشد. علاوه بر اين مىبايد از آن پس مسئله اختلاف نسخهها حل شده و نسخه كامل يا
صحيح تقريبى مشخص شده باشد.
تا
آنجا كه ما اطلاع داريم، نسخه صحيح الفهرست تا زمان ابن داود حلى (متولد به سال
647) موجود بوده، زيرا وى در مواردى تصريح كرده كه نسخه رجال و فهرست شيخ به خط
مؤلف در اختيار اوست. پس از آن ديگر از نسخه تصحيحشده كتاب مزبور اطلاعى در دست
نيست و بدين قرينه كه در نسخههاى كنونى عبارات تحريفشده قطعى ديده مىشود و
مؤلفان معروف رجال در دورههاى متأخر از ابن داود، مانند ميرزا محمد استرآبادى
مؤلف رجال كبير (متوفا به سال 1028 يا 1026) و مير مصطفى تفرشى، از علماى قرن
يازدهم و مؤلف نقد الرجال، در نقل مطالب آن با يكديگر اختلاف دارند، مىتوان مطمئن
بود كه هيچيك به نسخه تصحيحشده اين دو
نام کتاب : چهار كتاب اصلى علم رجال نویسنده : خامنهاى، سيد على جلد : 1 صفحه : 53