قبول خبر آنان مؤثر مى‌تواند بود، به گمان قوى از نيمه اول قرن دوم يعنى از روزگار رواج حديث آغاز شده است. شايد با قاطعيت بتوان گفت كه انگيزه اصلى براى پيدايش اين فن و تدوين مصنفات مربوط به آن، اهتمام و مراقبت شديد و نزديك به وسواسى بود كه محدثان و جمع‌آوران حديث در كار تدوين روايات به كار مى‌بردند.

در آن دوره عوامل جعل حديث فراوان بود: اولا ارزش و وزنى كه محدثان و حاملان حديث در اجتماع داشتند، عده‌اى بى‌مايه و شهرت‌طلب را براى ورود در جرگه محدثان بدين كار وادار مى‌ساخت؛ ثانيا اغراض سياسى و فرقه‌اى نيز هريك عامل مهم و مستقلى در اين مورد به‌شمار مى‌رفت و در نتيجه احاديث فراوان از زبان منابع حديث به رسول اكرم- صلى اللّه عليه و آله- يا در حوزه تشيع به ائمه اهل بيت- عليهم السلام- نسبت داده مى‌شد. اين موضوع كه در بسيارى از بيانات ائمه- عليه السلام- يا روات منعكس است، موجب شد كه خبرگان فن براى تشخيص حديث صحيح از سقيم به ذكر نام راويان و تمييز ممدوح از مذموم بپردازند. و بدين‌ترتيب كتابهايى در اين رشته فراهم آيد.

در مورد آغاز تدوين كتابهاى رشته فهرست نيز اطلاع دقيقى در دست نيست. به‌طور مسلم سالها پيش از شيخ طوسى و شيخ نجاشى، فهرست‌نويسى نيز همچون تأليف كتب رجال، متداول و مرسوم بوده است و اين از گفتار شيخ طوسى در مقدمه كتاب‌