يابنده شده، بايد خمس آن را بدهد وحكم چنين است اگر گنجى را در ملك كسى بيابد كه به وسيله اجاره يا مانند آن دردست اوست.

(مسأله 1223) اگر حيوان چهارپا را بخرد و در شكم آن مالى را بيابد، بايد به فروشنده اعلام كند اگرآن را شناسايى نكرد مال مشترى مى‌شود بشرطى كه نداند فعلًا مالكى ناشناخته دارد وگرنه حكم لقطه كه بيان شد بر آن مترتب مى‌شود و در حيوانات غير چهارپا كه در دست فروشنده است نيز همين حكم جارى است. اما اگر ماهى را بخرد و در شكم آن مالى را بيابد و نداند كه مال مالك محترمى است، بدون اعلام، مال مشترى مى‌شود و الا احكامى جارى مى‌شود كه بيان شد و در تمام اين موارد خمس به عنوان گنج واجب نمى‌شود، بلكه به عنوان خمس فايده و سود واجب مى‌شود.

4- غوّاصى‌

آنچه از جواهر و غير آن نه ماهى و امثال آن از حيوانات، با غوّاصى از دريا بيرون آورده شود، خمس آنها واجب است اگرچه قيمت آنها به يك دينار نرسد.

(مسأله 1224) اگر با وسيله‌اى بدون غواصى آن را بيرون آورد، بنابراظهر حكم غوّاصى را دارد.

(مسأله 1225) اگر چيزى را با غوّاصى از نهرهاى بزرگ خارج كنند ظاهراً در حكم دريا است.

(مسأله 1226) اگر عنبر از طريق غواصى بيرون آورده شود، خمس دارد وبنابراظهر اگر از روى آب يا ساحل نيز گرفته شود خمس آن واجب است.

5- زمين‌

كافر ذمّى اگر زمينى را از مسلمانى بخرد، بنابر اقوى بايد خمس آن را بدهد، چه زمين زراعتى باشد، چه غير آن از باغات، امّا اگر خانه، حمام يا دكان باشد، بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بدهد. اين مختص به خريد نمى‌باشد بلكه در ساير معاوضات يا انتقال رايگان نيز حكم چنين است.

(مسأله 1227) اگر ذمّى بعد از خريد زمين مسلمان شود يا آن را به مسلمانى بفروشد، خمس ساقط نمى‌شود و چنان‌چه دوباره از مسلمان بخرد، بار ديگر خمس بر آن واجب مى‌گردد. پس در