(مسأله 1068) اگر در افق مانعى مانند ابر وغبار باشد كه نتوانند ماه را ببينند واين حالت تا چند ماه ادامه پيدا كند، بايد هر ماه را سى روز در نظر بگيرند مگر آن‌كه بدانند ناقص است، پس اگر سى روزبگذرد، بايد براى ماه رمضان روزه بگيرند و بعد از سپرى شدن سى روز از ماه رمضان، اوّل شوّال ثابت مى‌شود.

(مسأله 1069) اگر اسير يا زندانى نتواند به ماه رمضان يقين كند، بايد به گمان عمل نمايد و الا بايد احتياط كند چنان‌چه موجب عسر و حرج نشود، و گرنه مى‌تواند به اندازه‌اى كه عسر و حرج دفع شود احتياط را ترك نمايد.

احكام روزه قضا

(مسأله 1070) در چند مورد قضاى روزه واجب نيست:

1- دوران كودكى. 2- دوران ديوانگى. 3- بيهوشى اگر پيش از نيت روزه باشد. 4- دوران كفر اصلى. 5- پيرى كه موجب ناتوانى از روزه يا موجب ضرر به سلامتى باشد. 6- بيمارى تشنگى به نحوى كه نتواند روزه بگيرد. 7- كسى كه روزه ماه رمضان را به خاطر بيمارى نگرفته باشد وتا رمضان ديگربيمارى ادامه داشته باشد. و درغير اين موارد قضا واجب است، مانند زمان ارتداد، حيض، نفاس، خوابيدن، مستى وبيمارى در صورتى كه تا ماه رمضان آينده ادامه پيدا نكند.

(مسأله 1071) در چند مورد روزه ماه رمضان با قضاى آن فرق دارد:

اول: نيت روزه ماه رمضان بايد همزمان با اذان صبح باشد وتأخير آن جايز نيست و اگر تأخيربيفتد روزه باطل مى‌شود، ولى در قضاى آن مى‌تواند نيت را تا پيش از ظهر تأخير بيندازد، و چنان‌چه در قضا نيت كند وبعد مردد شود يا نيت افطار نمايد ودوباره قبل از ظهر نيت كند روزه‌اش صحيح است، حال آن‌كه ترديد يا نيت افطار، روزه ماه رمضان را باطل مى‌كند.

دوم: قصد قضاى ماه رمضان اگرچه اجمالًا در نيت معتبر است وبدون آن روزه قضا محقق نمى شود، ولى در روزه ماه رمضان قصد معتبر نيست، پس اگر نيت كند روزه واقع در اين ماه را قربهً الى اللَّه بجاى آورد وغافل باشد كه اين ماه، ماه رمضان است، كفايت مى‌كند.

سوم: كسى كه در خواب جنب شده وبعد از اذان صبح بيدار شود، نمى‌تواند آن روز را روزه قضابگيرد، بخلاف ماه رمضان كه روزه چنين شخصى صحيح است.