ششم: اگر تحقيق كند ولى مطمئن نشود كه صبح نشده و بر شك خود باقى بماند و با تكيه براستصحاب، بخورد يا بياشامد وبعد معلوم شود كه صبح شده، در اين صورت بايد قضا كند، ولى اگربعد از تحقيق مطمئن شده باشد كه صبح نشده اگرچه بعد معلوم گردد كه صبح شده چيزى بر او واجب نيست، اين حكم مختص ماه رمضان است، اما در غير آن روزه باطل است اگرچه بعد از فحص مطمئن باشد كه صبح نشده است.

هفتم: اگر به اعتقاد اين‌كه مغرب شده بخورد يا بياشامد وبعد معلوم شود كه هنوزمغرب نشده است، بايدقضاكند چه اعتقادش ازجهت تحقيق خود يا از جهت تحقيق ديگرى بوده باشد. ولى اگر به دخول مغرب شك داشته باشد و شكّش يا از ناحيه خودش باشد يا مستند به خبر ثقه ويقين نيز برايش حاصل نشده است و در اين حال بخورد يا بياشامد، هم كفاره و هم قضا دارد البته اگربعداً معلوم نشود كه مغرب داخل نشده است، ولى اگر بعداً معلوم شود كه در وقت خوردن يا نوشيدن مغرب بوده است، روزه‌اش صحيح است.

هشتم: اگر مكلف در هواى ابرى به گمان يا اعتقاد اين‌كه خورشيد غروب كرده افطار كند، اما بعدخورشيد را ببيند، در اين صورت بايد قضا نمايد.

نهم: اگر مكلف آب را براى مضمضه و مانند آن وارد دهان كند و بى اختيار فرورود بايد روزه راقضا كند، ولى اگر از روى فراموشى بخورد و يا در مضمضه وضوى نماز واجب باشد قضا ندارد، اين حكم در مضمضه نماز مستحبى جارى نمى شود.

دهم: بيرون آمدن منى با ملاعبه و امثال آن اتفاقاً و بدون قصد، با اطمينان اين‌كه منى از او خارج نمى شود و عادتش نيز اين نبوده در اين صورت بايد قضا كند.

(مسأله 1048) هرگاه روزه كسى در ماه رمضان باطل شود، شرعاً حق ندارد مبطلات را انجام دهد، بلكه بايد آن روز را امساك نمايد.

شرايط وجوب روزه‌

1- بلوغ. 2- عقل. 3- از حيض ونفاس پاك باشد. 4- به سلامتى ضرر نرساند. 5- حرجى نباشد و زندگى او را در سختى شديدى قرار ندهد. 6- مسافر نباشد. 7- پير وناتوان از صيام نباشد. 8- به بيمارى تشنگى گرفتار نباشد. 9- زنى نباشد كه زاييدن او نزديك باشد و روزه براى‌