وحشتناك و بى سابقه در آن‌صورت گرفت و اكنون تمام انسان‌ها را از درون خود بيرون مى‌اندازد. به هرصورت آن‌چه بيان گرديد از احتمالات بود و حقيقت آن را جز خداوند جل جلاله كسى نمى‌داند؛ منتهى اين قضيه حتمى است و روزى فرا خواهد رسيد كه زمين در اثر زلزله‌ى شديد، سنگينى خود را بيرون مى‌اندازد، آنگاه انسان‌ها تعجب مى‌كنند كه اين‌ها چيست و زمين را چه شده است؟.

گزارش زمين‌

«يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها»

روزى كه زمين تمام خبرهاى خود را مى‌گويد.

در اين آيه مباركه مى‌فرمايد: زمين تمام گزارشات خود را بيان مى‌كند؛ به نظرمن اين احتمال وجود دارد كه زمين نسبت به خالق خود، شناخت و ادراك داشته باشد و هر چند ما سنخ فهم و درك آن را نمى‌فهميم. همان‌طورى كه سنخ ارتباط خدا را با انبياءعليهم السلام كه به‌نام وحى ياد مى‌شود ما نمى‌توانيم درك كنيم، از درك شناخت و ارتباط زمين نسبت به خالق آن نيز عاجز هستيم. با توجه به اين‌كه پيغمبران الهى انسان اند و ما نيز انسان هستيم، در مورد ادراك آن‌ها چيزى نمى‌دانيم، در مورد زمين نيز چنين هستيم. سنخ حقيقت ادراك را ما نمى‌دانيم كه چگونه است؟ البته اين موضوع تنها به انبياء عليهم السلام مربوط نمى‌شود؛ زيرا خيلى از امور و مسائلى وجود دارد كه دانشمندان بزرگ آن‌ها را مى‌دانند؛ ولى مردم عوام و حتى دانشمندان متوسط آن‌ها را نمى‌دانند. مراحل ادراك موجودات مختلف است و فهم آن نيز مشكل است. انسان نبايد به خود مغرور شود كه همه چيز را مى‌داند و يا به فكر آن باشد كه همه چيز را بايد بداند؛ نه چنين‌