بيشتر در تحصيل تجارب و عوامل اختيارى چه تصادفى و چه ممتد و نيمه دائمى تحقّق مى‌يابد اختلاف درجات دنيايى در قدرت علمى، سياسى، اقتصادى و اجتماعى است يكى گرسنه است و ديگر ملياردر، يكى مظلوم بى‌نام يكى رئيس و وزير يكى پيشواى جماعات زياد و ديگرى گمنام و گدا كه بين آنان درجات زيادى وجود دارد. عالم آخرت و بهشتها از كره‌زمين ما خيلى بزرگتر هست و طبعاً درجات و برترى افراد بر يكديگر از درجات دنيا بزرگتر و مهم‌تر هستند كه ما تفصيل آن را نمى‌دانيم.

جزاى مادّى و معنوى‌

در سوره اسراء آيه 18 كلمه مذموماً مدحوراً (مذمّت شده و رانده شده) ظاهراً مراد از آن خصوص عذاب و جزاى معنوى است و چنانچه كلمه (مشكوراً) در آخر آيه 19 شامل جزاى مادّى و معنوى مى‌باشد والله اعلم. و در همين آيه 19 إيمان به خدا و روز قيامت و پيامبر (ص) شرط صحت عمل قرار گرفته است.

إمداد خداوند

«كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً» (الإسراء: 20) به هر دو دسته طالبان دنيا و آخرت إمداد و بخشش پروردگارت مى رسد و عطاى پروردگار تو از كسى ممنوع نيست.

اساساً دشمنان سرسخت خدا و دين خدا ممكن نيست كه از إمداد و بهره خدا ممنوع شوند وگرنه يك ثانيه زنده نمى مانند، جسماً و روحاً محو مى‌شوند، بلى ممكنات حدوثاً و بقاءً در هر ثانيه به إمداد و بهره و فيض واجب الوجود نياز دارند. و از طرف ديگر واجب الوجود مجرّد نه احساس دارد و نه نياز، تا بر اساس اطاعت و معصيت در دنيا فرقى در لطف و كرم بى پايان خود بگذارد.