به خود مى‌گيرد و آن، روى‌آورى و روى‌گردانى است. امام رضا (ع) مى‌فرمايد:

إِنَّ لِلْقُلُوبِ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً وَ نَشَاطاً وَ فُتُوراً فَإِذَا أَقْبَلَتْ بَصُرتْ وَ فَهِمَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ كلَّتْ وَ مَلَّتْ فَخُذُوهَا عِنْدَ إِقْبَالِهَا وَ نَشَاطِهَا وَ اتْرُكوهَا عِنْدَ إِدْبَارِهَا وَ فُتُورِهَا.[1]

همانا براى دل‌ها، روى‌آورى و روى‌گردانى، و نشاط و سستى است. آن‌گاه كه روى آورَد، بينا و فهميده مى‌گردد و آن زمان كه روى گردانَد، ملول [و دلْ‌مرده‌] گردد. پس هنگام روى آوردن و نشاطش، آن را بگيريد و هنگام روى‌گردانى و سستى، آن را رها كنيد.

همان‌گونه كه از حديث برداشت مى‌شود، ادبار، هم‌سنخ با فتور بوده، در مقابل نشاط و اقبال، قرار گرفته است و عاملى براى سستى، ملالت و دلْ‌مُردگى شمرده شده است.

ه. موقعيّت خوشايند

انسان، با قرار گرفتن در موقعيت‌هاى متفاوت، واكنش‌هاى مختلفى را از خود نشان مى‌دهد. در سختى‌ها و مشكلات، به گونه‌اى عمل مى‌كند و در آسايش و راحتى‌ها، به گونه‌اى ديگر. يكى از موقعيت‌هايى كه انسان، از تلاش قبلى خود، دست بر مى‌دارد و به سستى و تنبلى، رو مى‌آورد، موقعيت خوشايندى است كه بعد از سختى، حاصل مى‌گردد. فرد با رسيدن به موقعيت خوشايند، انگيزه‌هاى درونى‌اش رنگ مى‌بازد و از تلاش قبلى خود، دست بر مى‌دارد. امام رضا (ع)، اين وضعيت را در

[1]. أعلام الدين، ص 307.