زبان فارسى با عبارت «مرگ به انبوه، جشن است»،[1] به عنوان ضرب‌المثلى مشهور در آسان شدن مصيبت‌ها هنگام فراگيرى آنها، به آن اشاره مى‌شود.[2]

پس مى‌توان يكى از نتايج توجّه به عموميت داشتن سختى‌ها را- كه از طريق مقايسه هم‌سطح ميان افراد سختى ديده به دست مى‌آيد- رهايى از احساس ناگوار «تنهايى» در ابتلاى به سختى دانست. مقايسه‌اى كه گاه از سنجش ميان سختى فرد با سختى افرادى كه با او در يك جبهه قرار دارند، به دست مى‌آيد، و گاه از مقايسه مشكل او با مشكل افرادى از جبهه مقابل او به وجود مى‌آيد. لذا مقايسه، به دو بخش «همسو» و «ناهمسو» تقسيم مى‌شود. اگر دو طرف مقايسه به لحاظ عقيده، حركت، هدف يا غير اينها، هم‌جهت و موافق يكديگر باشند، مقايسه همسو صورت مى‌گيرد، و اگر مخالف و يا در تضاد با يكديگر باشند، مقايسه ناهمسو شكل مى‌گيرد.[3]

هر چند نتيجه و پيامد هر دوى اين مقايسه‌ها يك چيز است و آن، توجّه به فراگير بودن سختى و آسان‌تر شدن تحمّل آن و در نهايت، صبر بر مشكلات، امّا به لحاظ كاربرد، با هم متفاوت‌اند. مقايسه ناهمسو در جايى صورت مى‌گيرد كه سختى از جانب گروه مخالف بر انسان تحميل شود تا با در نظر گرفتن صدمات آنان، از دشوارى تحمّل صدمات وارده بر خود كاسته شود. امّا آن جا كه طرف مقابلى وجود

[1]. امثال و حكم، ج 3، ص 1531؛ فرهنگ امثال سخن، ج 2، ص 996.

[2]. در كتب ادبى و محاورات عاميانه، عباراتى هم‌مضمون با ضرب المثل‌هاى يادشده يافت مى‌شود كه از آن جمله مى‌توان به عبارات:« المصيبة إذا عمّت خفّت»،« المحنة إذا شاعت سهلت» و« الموت فى الجماعة طيب»، در زبان عربى و عبارت‌هاى« عزاى عمومى، عروسى است»،« بلاى عام، جشن تمام»،« بلا چو عام بود، دلكش است و مستحسن» و« مرگ جماعت، عيش است»، در زبان فارسى اشاره كرد( ر. ك: مقاله اينترنتى« مرگ به انبوه، جشن است( واكاوى يك مثل ادبى)» نوشته محمّدمهدى حسنى، به نشانى الكترونيكى:

[3]. براى مثال در يك مسابقه ورزشى كه دو رزمى‌كار در مقابل يكديگر قرار مى‌گيرند، اگر به ورزشكارى كه از طرف حريفش ضربه ديده و دچار آسيب شده است، گفته شود:« اگر تو آسيب ديدى، چيز تازه‌اى نيست! بلكه هر رزمى‌كارى در چنين مسابقاتى اين ضربات و دردها را متحمّل مى‌شود، چنانچه هم‌تيمى‌هاى تو نيز از سوى حريفانشان ضربه ديده‌اند»، در اين جا مقايسه همسو شكل گرفته است؛ امّا اگر به او چنين گفته شود كه:« اگر آسيب ديدى، نگران نباش! حريف تو نيز به وسيله تو آسيب ديده و اين ضربات، دو جانبه بوده است»، از مقايسه ناهمسو استفاده شده است.