رعب و ترس در دل آنان، تزلزل و تفرقه، افشاى اسرار، توفان و رعد و برق، تمام نقشه‌هاى آنان را در برابر مؤمنان، ضعيف و بى اثر نمود تا نتوانند آسيبى به آنها و برنامه‌هايشان برسانند.[1]

در واقع، اين يك سنّت و وعده الهى است كه خداوند، نيرنگ كافران و مخالفان پيامبران را بى‌اثر سازد. اين كيد و حيله، چه از سوى كفّار قريش باشد،[2] چه از سوى فرعون،[3] چه از سوى ابرهه و سپاهيانش‌[4] و چه از سوى زنان‌[5] با آن كيد عظيمشان،[6] هيچ يك اثرى نخواهد داشت و همواره با وسايل گوناگون، توطئه‌هاى پيچيده آنها نافرجام خواهند ماند. گاه با تار عنكبوت، گاه با سرد كردن آتش، گاه با عصايى چوبين، گاه با پرندگانى كوچك، گاه با به آسمان بردن و گاه با به سخن آوردن كودكى شيرخوار! زيرا خداوند، مكر خائنان را هدايت نمى‌كند و به هدف نمى‌رساند: (أَنَّ اللَّهَ لا يَهْدى كَيدَ الْخائِنينَ).[7] نه تنها به هدف نمى‌رساند، بلكه ضرر مكرشان را به خودشان برمى‌گرداند؛ چون مكر عليه خدا و رسولش و دينى كه به منظور منتفع شدن خود مردم به آن دعوت شده‌اند، مانند آن است كه پزشكى، دستور مصرفِ دارويى را بدهد و بيمار به دروغ بگويد كه آنها را مصرف كرده‌ام! در اين جا بيمار به گمان خودش پزشك را فريب داده است؛ امّا در حقيقت، به خود ضرر زده و خود را فريب داده است. پس فريب دادن پزشك، فريب خود اوست.[8] به همين دليل است كه در آيات فراوانى، مكر و خدعه دشمنان عليه پيامبران را مكر عليه خودشان مى‌شمارد.[9] با اين اوصاف، جايى براى‌

[1]. تفسير نمونه، ج 7، ص 117.

[2].( مَكْرُ أُولئِكَ هُوَ يَبُورُ)( سوره فاطر، آيه 10). واژه« يبور» از ماده« بوار» و« بوران» در اصل به معنى كسادى مفرط است، و از آن‌جا كه اينچنين كسادى‌اى مايه نابودى است، اين كلمه به معنى هلاك و نابودى به كار مى‌رود.

[3].( ما كَيْدُ فِرْعَوْنَ إِلَّا فِي تَبابٍ‌)( سوره غافر، آيه 37).

[4].( أَ لَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ)( سوره فيل، آيه 2).

[5].( فَاسْتَجابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَ‌)( سوره يوسف، آيه 34).

[6].( إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ‌)( سوره يوسف، آيه 28).

[7]. سوره يوسف، آيه 52.

[8]. تفسير نور، ج 1، ص 53.

[9]. آياتى مانند:( وَ كَذلِكَ جَعَلْنا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ أَكابِرَ مُجْرِمِيها لِيَمْكُرُوا فِيها وَ ما يَمْكُرُونَ إِلَّا بِأَنْفُسِهِمْ وَ ما يَشْعُرُونَ‌)؛( سوره انعام، آيه 123)، أَمْ يُرِيدُونَ كَيْداً فَالَّذِينَ كَفَرُوا هُمُ الْمَكِيدُونَ‌)( سوره طور، آيه 42)؛ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ ما يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَشْعُرُونَ)( سوره بقره، آيه 9)؛ إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‌ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا( سوره نساء، آيه 142)؛( وَ مَكَرُوا مَكْراً وَ مَكَرْنا مَكْراً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ‌)( سوره نمل، آيه 50)؛( أَمْ أَبْرَمُوا أَمْراً فَإِنَّا مُبْرِمُونَ‌)؛( سوره زخرف، آيه 79).