نگرانى پيامبر (ص) از اين جهت كه دشمنان بخواهند با نيرنگ‌هايشان جلوى دعوت او را بگيرند، باقى نخواهد ماند.

3. تضعيف «خِذلانى»

مراد از اين روش، توجّه به بى‌ياور بودن دشمنان در مقابل يارى رساندن خداوند به مؤمنان است. «خِذلان» بر گرفته از مادّه «خَذل» به معناى ترك يارى و نصرت است.[1] برخى اين قيد را هم اضافه كرده‌اند كه ترك نصرت از طرف كسى است كه اميد يارى او مى‌رود.[2] اين مادّه- كه تنها سه مرتبه در قرآن به كار رفته است-،[3] معنايى عدمى دارد و مقابل آن نصرت است. چنانچه در آيه (إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَكُمْ وَ إِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ ...)،[4] خِذلان الهى در مقابل نصرت او قرار گرفته است. بنا بر اين، خِذلان الهى به معناى ترك يارى از خدايى است كه يارى، تنها از ناحيه اوست.[5] البته اين ترك يارى، پيامدهاى تلخى به دنبال خواهد داشت. از جمله اين عوارض، شكست و ناتوانى است كه از آيه فوق برداشت مى‌شود. پس همان طور كه با نصرت الهى، هيچ شكستى يافت نمى‌شود، در صورت ترك يارى الهى نيز چون هيچ ياور ديگرى وجود ندارد هرگز پيروزى و غلبه‌اى وجود نخواهد داشت. توجّه به اين پيامد تلخ، از طرفى موجب تقويت مؤمنانى است كه مشمول يارىِ خدايند و از طرف ديگر، موجب تضعيف روحيه دشمنان آنان، يعنى كسانى است كه مشمول قهر و لعن خدايند؛[6] چرا كه آنان خود را تحت حمايت پروردگار خويش مى‌دانند، و دشمنان خود را از هر گونه ياور و حمايتگرى بى‌بهره مى‌دانند. از اين رو، در قرآن كريم در تقابل مسلمانان با مخالفانشان، علاوه بر بيان يارىِ الهى از مسلمانان، بر خذلان دشمنانشان نيز تصريح و

[1]. كتاب العين، ج 4، ص 244؛ لسان العرب، ج 11، ص 202.

[2]. مفردات ألفاظ القرآن، ص 277.

[3]. ر. ك: سوره آل عمران، آيه 160؛ سوره اسرا، آيه 22؛ سوره فرقان، آيه 29.

[4]. سوره آل عمران، آيه 160.

[5].( وَ ما جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرى‌ لَكُمْ وَ لِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُكُمْ بِهِ وَ مَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ‌)( سوره آل عمران، آيه 126).

[6]. أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ مَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِيراً)( سوره نساء، آيه 52).