و كنترل موقعيت ناخوشايند، موفّق نخواهيم شد. اگر شخص بخواهد با همان توان عادى‌اى كه در زندگى معمول خود دارد، با سختى‌ها رو به رو شود، طبيعى است كه ناكام خواهد شد.[1] بنا بر اين، بر قرارى توازن ميان توان روانى و موقعيت ناخوشايند، از مبانى توانمند شدن انسان در برابر سختى و از اصول انتخاب مقابله صحيح و خردمندانه در رويدادهاى سخت است. چنانچه ابراز واكنش‌هاى منفى در رويارويى با مشكلات و ناتوانى انسان در كنترل سختى‌ها، از نبود چنين توازنى ناشى مى‌گردد. لذا انتخاب واكنش صحيح و خردمندانه، معلول شناخت و آگاهى از عوامل افزايش دهنده قدرت و توان روحى فرد است.

بدون شك، خداوندى كه اين قدر نسبت به صبر و پايدارى در مشكلات سفارش كرده و آن را مورد تأكيد قرار داده،[2] اسباب رسيدن به آن را نيز فراهم نموده است تا بندگانش در هنگام نياز، به راحتى از آن استفاده كنند و به جَزَع و بى‌تابى گرفتار نشوند. همان‌گونه كه حوادث و پديده‌هاى زندگى، تحت اختيار و تقدير الهى اند، نيرو و توان بردبارى را نيز او مى‌دهد. خداوند متعال، هم حوادث را مقدّر مى‌كند و هم قدرت مقاومت در برابر آنها را به فرد مى‌دهد.[3] بنا بر اين، وظيفه ماست كه با بررسى منابع اسلامى، به اين اسباب دست پيدا كنيم و آنها را در زندگى خويش به كار بنديم.

نكته قابل توجه اين‌كه، اين علل و عوامل- كه كم هم نيستند-، تنها با بررسى واژه «صبر» در آيات و روايات به دست نمى‌آيند؛ چه بسا عواملى كه تحت واژه مشخّصى نمى‌گنجند، امّا در گذر سالم انسان از مشكلات و سختى‌ها تأثير به سزايى دارند. مانند روش‌هايى كه از آياتى كه در مقام تسليت و دلدارى به اشخاص هستند، استخراج مى‌گردند. اين در حالى است كه در بيشتر پژوهش‌هايى كه تا كنون در باره اين موضوع صورت گرفته است، به «واژه‌شناسىِ» صبر و مشتّقات آن در متون دينى پرداخته شده و در بيشتر موارد به تبيين مفهوم، انواع و اقسام صبر، رابطه آن با ديگر

[1]. رضايت از زندگى، ص 315.

[2]. در قرآن كريم، حدّ اقل 22 مرتبه در قالب فعل امر، پيامبر( ص) و مؤمنان به صبر توصيه شده‌اند.

[3]. رضايت از زندگى، ص 316.