ميزان درد و رنج آن نيز مى‌افزايند؛ با حلّ مشكل خود، سختى و گرفتارى را به يك فرصت و پله‌اى براى رسيدن به اهدافشان تبديل مى‌كنند و در يك كلام، افزون بر زندگى آرام و موفّقيت‌آميز دنيوى، فرجامى خوش و آخرتى نيكو را نيز براى خويش تضمين مى‌كنند.

موقعيت ناخوشايند واكنش مثبت (صبر) كاهش يا مهار تنيدگى گذر سالم‌

موقعيت ناخوشايند واكنش منفى (بى‌صبرى) افزايش تنيدگى گذر همراه با آسيب‌

افزايش نيروى صبر

تا اين جا نقش مقابله صحيح (صبر) در كاهش فشارهاى روانى روشن شد؛ امّا مهم‌تر از انتخاب يك مقابله صحيح و كارآمد، راه‌هاى دستيابى به آن است. با توجّه به فراوانى آيات و احاديث مربوط به صبر و پايدارى، اهميت و سودمندى آن به عنوان بهترين نوع واكنش در برابر ناملايمات بر كسى پوشيده نيست! ولى آنچه مورد غفلت واقع شده، علل و عواملى است كه موجب آن صبر مى‌گردد. چنانچه گذشت، در معناى لغوى صبر، مفهوم حبس و نگهدارى نفسْ در نظر گرفته شده است.[1] پس شخص صابر در كنترل و نگهدارى نفس خويش، نيازمند صَرفِ نيرو و توان است. همچنان كه اين مطلب از آياتى كه استطاعت در صبر را مطرح نموده‌اند،[2] قابل برداشت است. بر اساس اين آيات، صبر، امرى است كه به توانايى و استطاعت نياز دارد.

در جاى ديگر نيز صبر را از امورى دانسته است كه به عزم و اراده جدّى نيازمند است.[3] هر امرى كه براى تحقّقش علاوه بر اراده عادى، تصميم جدّى بخواهد، به وجود آمدنش جز با نيرو و توان ممكن نيست.[4] اگر اين توان، تأمين نگردد، در مهار

[1]. الصَّبْرُ: حَبس النفس عن الجزع( الصحاح، ج 2، ص 706؛ معجم مقاييس اللغة، ج 4، ص 438).

[2]. ر. ك: سوره كهف، آيه 67، 72 و 75. در اين آيات حضرت خضر( ع) با عبارت‌( إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً) بر ناتوانى حضرت موسى( ع) براى صبر بر همراهى با وى، تأكيد ورزيده است.

[3].( وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ)؛ لقمان، آيه 17. نيز، ر. ك: سوره آل عمران، آيه 186؛ سوره شورى، آيه 43.

[4]. تسنيم، ج 7، ص 644.