و در جاى ديگر مى‌فرمايد:

الانسانُ بعَقله؛[1]

انسان به عقل انسان است.

امام على (ع) در حديثى ديگر تفاوت انسان، حيوان و فرشته را بدين‌گونه بيان مى‌فرمايد:

خداوند در فرشتگان عقلى بدون شهوت نهاد، در چارپايان شهوتى بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد. پس هر كه عقلش بر شهوتش غالب گشت، از فرشتگان برتر و هر كس شهوتش بر عقلش پيروز شد، از چارپايان بدتر است.[2]

بر اساس اين حديث شريف، تفاوت انسان با حيوان در عقل او، تفاوت او با فرشتگان در شهوت و تفاوتش با هر دو در تركيب عقل و شهوت و لوازم و آثارى دانسته شده است كه از اين تركيب حاصل مى‌شود. بدين جهت، انسان از دو نيروى متضاد بهره دارد كه هر يك راه خاصى را در مقابل او مى‌گشايند و او را به سوى خويش مى‌خوانند. در همين جا موضوع انتخاب مطرح مى‌شود؛ انتخاب راه عقل يا انتخاب راه شهوت و چون انتخاب صورت گرفت، مسئوليت نيز متعاقب آن مطرح مى‌شود؛ مسئوليت، تصميم و انتخاب راه.

اما فيلسوفان نيز در تعريف انسان، «حيوان ناطق» را ذكر كرده‌اند و منظور از نطق را قوه تعقّل دانسته‌اند. بنابراين «عقل» از ديدگاه آنان، مقوّم و فصل اخير و متمايز كننده او از ساير حيوانات است. اما بر اساس احاديثى كه در بالا ذكر شد، آن‌چه باعث مى‌شود انسان‌

[1]. تميمى الآمدى، عبدالواحد، غرر الحكم و درر الكلم، ص 49.

[2]. شيخ صدوق، علل الشرايع، ص 4؛ الطبرسى، مشكاةالانوار، ص 251؛ علامه مجلسى، بحار الأنوار، ج 60، ص 299