نمى‌كنند. بنابراين منظور اخباريين اصطلاحى يعنى ملا امين استرآبادى و پيروانش نيست. وى در كتاب فوائد المدنيه خود مى‌گويد: در اعتقادات يقين لازم است.[1] البته اخباريونى چون استرآبادى بر اين باورند كه جميع روايات كتب اربعه مفيد يقين يقين عرفى نه عقلى است. در نتيجه مى‌توان گفت كه اختلاف صغروى است (يقينى بودن يا نبودن روايات) نه كبروى (اين‌كه يقين لازم است يا ظن كفايت مى‌كند).[2]

6. يقين استدلالى واجب است اما جزم و ظنّ حاصل از تقليد نيز كفايت مى‌كند. شيخ طوسى در اواخر كتاب العده اين نظر را دارد.[3]

از مخالفان حجيت خبر واحد در عقايد، مى‌توان به قاضى عبدالجبار از معتزله‌[4] و فخر رازى از اشاعره‌[5] اشاره كرد و از ميان متأخّران شيعه آخوند خراسانى‌[6] و از ميان معاصرين شيعه مى‌توان از علامه طباطبايى‌[7] نام برد. آيت الله ملكى ميانجى از شاگردان ميرزا مهدى اصفهانى نيز حجيت خبر واحد در عقايد را نمى‌پذيرد.[8]

دلايل منكران خبر واحد

حال كه ديدگاه‌هاى منكران خبر واحد ذكر شد، به بررسى و تحليل مهم‌ترين دلايلى كه به آنها استناد نموده‌اند، پرداخته مى‌شود. اين ادله را مى‌توان در پنج مورد زير خلاصه كرد:

دليل اول: اجماع منقول‌

همان طور كه اشاره شد، شيخ انصارى شش نظريه را در باب خبر واحد اعتقادى ذكر كرد. وى در نقل نظريه نخست درباره حجيت خبر واحد اعتقادى، ادّعاى دو اجماع را

[1]. ر. ك: محمد امين استرآبادى، الفوائد المدنية، صص 9، 47، 53.

[2]. كركى عاملى( از اخباريون) نيز در كتاب هداية الابرار، ص 12، همين مطلب را مورد تاكيد قرارمى‌دهد.

[3]. شيخ انصارى، فرائد الأصول، ج 1، ص 273. به هنگام ذكر اقوال موافقان و مخالفان به ارجاع به منابع و متون صاحبان نظريه صورت گرفته است.

[4]. قاضى عبد الجبار، شرح الأصول الخمسة، از صفحه 767 تا 770.

[5]. فخر رازى پنج دليل بر عدم حجيت خبر واحد آورده است. ر. ك: اساس التقديس، ص 168.

[6]. آخوند خراسانى، كفايه الاصول، ص 329.

[7]. سيد محمد حسين طباطبايى، الميزان، ج 10، ص 351،

[8]. ر. ك: محمد باقر الملكى، توحيد الإمامية، ص 39.