فرآيند شبهه زدايى استفاده كند. يكى از اين ابزارها تصويرپردازى و به تعبير ديگر محسوس كردن مطالب عقلى و نظرى و ارائه تصويرى روشن از مسأله است. برخى از مطالب عقلى اگر صرفاً در قالب نظرى و از طريق استدلال مطرح شود، براى بسيارى از افراد قابل درك و فهم نخواهد بود. در اين گونه موارد، تصوير سازى و محسوس سازى بهترين روش براى تسهيل فرآيند تفهيم و دفع شبهه از ذهن مخاطب است. در قرآن و روايات از اين شيوه به صورت گسترده، براى انتقال پيام، تبيين معارف و پاسخ به شبهات استفاده شده است. براى نمونه مى‌توان به روش امام على (ع) در پاسخ به شبهه دانشمند يهودى اشاره كرد. وقتى دانشمند يهودى بحث را به مسائل عقلى مى‌كشاند و از «وجه رب» سؤال مى‌كند: «وجه رب تو كجا قرار دارد؟»، حضرت براى تفهيم مطلب از ابن عباس مى‌خواهد كه هيزمى فراهم كرده و آتشى برافروزد، پس از شعله‌ور شدن آتش، از او سؤال مى‌كند: «اى يهودى! روى اين آتش كجاست؟» يهودى جواب مى‌دهد: «براى آن رويى نمى‌بينم» در اين هنگام امام (ع) مى‌فرمايند: «همانا پروردگار من به آتشى ماند كه شرق و غرب براى اوست و هر جا نظر كنى روى او را مى‌بينى»[1] اگر قرار بود اين مطلب در قالب بحث نظرى و با استدلال عقلى ارائه شود، اولًا، وقت زيادى مى‌برد و ثانياً، معلوم هم نبود كه مخاطب مى‌فهميد يا نه، اميرالمؤمنين (ع) با استفاده از روش محسوس سازى معقولات، تصويرى روشن از وجه رب، به دانشمند يهودى ارائه و او را متقاعد نمود.

8. پاسخ به شبهه با روش اقرار گرفتن‌

پاسخ دهنده به شبهه بايد در مقام پاسخ گويى، همه جوانب را در نظر گرفته و نسبت به شرايط، روش مناسب را اتخاذ كند. گاهى شبهه كننده كسى است كه احتمال گريز و طفره رفتن او از مطالب حق، وجود دارد، يا از كسانى است كه مى توانند به صورت‌

[1]. قال‌[ اليهودى‌]: فأين يكون وجه ربك؟ فقال على بن أبى طالب( ع) لى: يا ابن عباس ائتنى بنار وحطب، فأتيته بنار وحطب فأضرمها، ثم قال: يا يهودى أين يكون وجه هذه النار؟ قال: لا أقف لها على وجه. قال: فان ربى عز وجل عن هذا المثل وله المشرق والمغرب فأينما تولوا فثم وجه الله.( شيخ صدوق، الخصال، ص 597).