نام کتاب : روش شناسى علم كلام، اصول استنباط و دفاع در عقايد نویسنده : برنجكار، رضا جلد : 1 صفحه : 194
از سوى ديگر، شناخت اعتقاد دينى باعث مىشود كه پاسخگو در عين ارائه
پاسخ به شبهه در يك موضوع، هماهنگى پاسخ خود با ديگر گزارههاى اعتقادى را در نظر
داشته باشد تا پاسخ ارائه شده با ديگر معارف دينى دچار تعارض و اختلاف نباشد و
خدشهاى به ديگر اصول و مبانى وارد نسازد.
2.
تخصص در حيطه موضوع مورد شبهه: متكلم غير از آشنايى با مجموعه عقايد دينى، بايد در
موضوعى كه در آن شبهه مطرح شده، متخصص باشد. برخى از روايات موجود در منابع حديثى
به وضوح اهتمام ائمه (عليهم السلام) به تخصص گرايى در پاسخ به شبهات را نشان
مىدهد.[1]
3.
تسلط بر محتواى شبهه: فهم صحيح شبهه مقدمه پاسخ صحيح است. فهم شبهه نيازمند فهم واژهها
و اصطلاحات، موضوع شبهه، پيش فرضها و مبانى شبهه، نوع استدلالى كه در شبهه به كار
رفته است و نيز مسائل مرتبط با شبهه است. شناخت پيشينه و فضاى شبهه و نيز آثار
شبهه در درك شبهه مؤثر مىباشد.
4.
تسلط بر روشهاى پاسخ گويى: روشهاى پاسخ به شبهات اعتقادى متفاوت و متعدد است و
با توجه به نوع شبهه، شرايط مخاطب، فضاى شبهه و ... روشهاى گوناگونى به كار گرفته
مىشود. متكلم بايدبايد به تمام اين روشها مسلط باشد تا با توجه به شرايط، روش
مناسب را اتخاذ كند. در ادامه به برخى از اين روشها اشاره خواهد شد.
5.
داشتن مهارت مناظره و گفتگو: يكى از شرايط پاسخ به شبهات اعتقادى تسلط بر فنون
مناظره و مهارت در آن است. اين مهارت پاسخ گو را قادر مىسازد، از بهترين روشهاى
مناظره استفاده كرده و با رعايت آداب مناظره بر طرف مقابل غلبه كند. يكى از دلايلى
كه موجب مىشد امام صادق (ع) برخى از اصحاب را از گفتگو با مخالفان منع كنند و
برخى ديگر را به اين كار تشويق نمايند، همين موضوع بوده است.[2]
[1]. ر. ك: كلينى، پيشين، ج
1، ص 171، ح 4، شيخ مفيد، الإرشاد، ج 2، ص 194، كشى، رجالالكشى، ج 2، ص 554، 44.
[2]. ر. ك: شيخ طوسى، پيشين،
ج 2، ص 424، ح 327 و ص 638، ح 650 وص 610، ح 578؛ كلينى، پيشين، ج 1، ص 171، ح 4؛
شيخ مفيد، تصحيح اعتقادات الامامية، ص 71.
نام کتاب : روش شناسى علم كلام، اصول استنباط و دفاع در عقايد نویسنده : برنجكار، رضا جلد : 1 صفحه : 194