سؤال و پرسش يكى از ابزارهاى مهم در رشد علمى و فكرى بشر است و پرسش‌گرى، تلاشى سازنده براى سير از نادانى و ناآگاهى به آگاهى و دانايى است. پرسش معمولًا براى رسيدن به شناخت و كشف حقيقت است، بنابراين پرسش‌گر سعى نمى‌كند با تزيين باطل يا آميختن آن با حق، باطلى را حق جلوه دهد و يا حقى را بپوشاند. هدف پرسش، ايجاد شك و ترديد در مخاطب نيست؛ اما شبهه آفرينى تلاشى منفى و مخرب در جهت ايجاد شك و ترديد در مخاطب و آشفتگى در باورهاى دينى مى باشد. در شبهه، باطل به طور عمدى و خواسته حضوردارد و شبهه‌گر با آميختن حق و باطل مى‌كوشد كلام باطل خود را با رنگ و لعابى از حق به ديگران منتقل كند. بنابراين روشن است كه بين شبهه و پرسش تفاوت آشكارى وجود دارد و به همين خاطر است كه در اسلام از پرسش استقبال شده و همگان به پرسش‌گرى دعوت شده‌اند. از جمله در آيه‌اى كه دوبار در قرآن تكرار شده، به اين مهم اشاره شده است: (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)[1] در روايات اهل بيت (عليهم السلام) نيز اين مطلب به وفور ديده مى‌شود[2] تا جايى كه امام صادق (ع) يكى از عوامل هلاكت مردم را عدم پرسشگرى آنان معرفى مى‌فرمايند:

«انما يهلك الناس لانهم لا يسألو».[3]

در مقابل از شبهه‌گرى و فرو افتادن در شبهات نهى شده است.[4]

موضوع اين بحث روش‌شناسى پاسخ به شبهات اعتقادى است، اما بسيارى از اين روش‌ها و مثال‌هايى كه زده مى‌شود در پاسخ به پرسش‌هاى اعتقادى نيز كاربرد دارد.

هدف و فوائد پاسخ به شبهات‌

هدف اصلى از پاسخ به شبهات اعتقادى، جلوگيرى از تزلزل آموزه‌هاى اعتقادى اسلام و محافظت از اين عقايد و برطرف كردن موانع پذيرش عقايد درست از اذهان مردم است.

[1]. نحل: 43 و انبياء: 7.

[2]. به عنوان نمونه، ر. ك، كلينى، پيشين، ج 1، صص 40 و 41؛ نهج البلاغه، خطبه 189؛ حسن بن شعبه حرانى، تحف العقول، ص 41؛ علامه مجلسى، بحار الأنوار، ج 1، ص 224 و ....

[3]. كلينى، پيشين، ج 1، ص 40، ح 2.

[4]. ر. ك: آل عمران: 7، نهج البلاغه، نامه 31 و نامه 65.