1. شرايط اثبات با توجه به موضوع‌

اثبات گزاره‌اى بدون توجه به موضوع آن، موجب بى‌ثمر شدن فعاليت متكلم مى‌گردد. براى مثال، در اثبات موضوعى كه بايد با عقل اثبات شود، اقامه دليل نقلى مفيد نخواهد بود و اگر متكلم در اثبات وجود خدا به نقل آيات و احاديث به صورت تعبدى اكتفا كند، دچار دور خواهد شد و يا در مبحث امامت مخصوصاً اگر بخواهد صرفاً از راه عقلى استفاده كند، با مشكل روبه رو خواهد شد. همچنين اگر متكلم در صدد اثبات برخى از جزئيات معاد باشد و تمام توان خود را صرف تبيين برهان عقلى محض كند، در اين صورت هم نتيجه‌اى كسب نخواهد كرد. پس در اثبات گزاره‌هاى اعتقادى ضرورى است كه بايد به موضوع و ماهيت آن گزاره‌ها توجه شود.

2. شرايط اثبات با توجه به مخاطب‌

از جمله مقومات مقام اثبات، وجود و يا فرض وجود مخاطب است. هر متكلمى كه دست به اثبات گزاره دينى مى‌زند با اين فرض روبه رو است كه مخاطبى فرا روى وى است و او مطلب را بايد به گونه‌اى اثبات كند كه براى وى قابل پذيرش باشد. از اين رو در مرحله اثبات و استدلال، مخاطب شناسى بسيار مهم است. مثلًا يكى از مبانى كلامى و روائى اهل سنت، عدالت صحابه و حجيت اقوال آنهاست. متكلم سنى مذهب وقتى با مخاطب سنى مذهب روبه روست، به راحتى مى‌تواند از روايات صحابه استفاده كند ولى همين متكلم وقتى با يك مخاطب شيعى روبه روست، قاعدتاً نمى‌تواند از چنين مبانى استفاده كند و يا در صورت استفاده هم نتيجه‌اى براى وى حاصل نخواهد شد. همچنين متكلم شيعى به هنگام بحث و اثبات گزاره‌اى براى مخاطب شيعى به راحتى مى‌تواند از روايات اهل‌بيت (عليهم السلام) استفاده كند ولى همين متكلم به هنگام بحث با مخاطب سنى مذهب حتماً با محدوديت‌هايى رو به روست.

3. شرايط اثبات با توجه به زمان و مكان‌

شرايط زمان و مكان گاهى باعث مى‌شود متكلم در اثبات موضوع فقط از روش عقلى استفاده كند و يا فقط از نقل استفاده كند. در مبحث تبيين و تنظيم نيز بيان شد كه زمان‌