نام کتاب : روش شناسى علم كلام، اصول استنباط و دفاع در عقايد نویسنده : برنجكار، رضا جلد : 1 صفحه : 174
بهرهگيرى از آنها در آموزههاى بعدى فراهم شود. در حقيقت اين همان
فايده تنظيم در اثبات است كه قبلًا در بحث از فوائد تنظيم ذكر شده است.
روش
تنظيم بر اساس آموزههاى عقلى و نقلى
در
اين روش ابتدا آموزههاى عقلى ذكر مىشود و پس از آن آموزههاى نقلى، بيان
مىگردد. اين روش در بسيارى از موارد توسط متكلمان اجرا مىشود و لذا مباحثى چون
توحيد و عدل كه عقلىاند زودتر ذكر شوند و مباحثى مانند امامت و معاد كه در آنها
نقل بيشتر كاربرد دارد به تأخير مىافتند. اما اين روش در همه موارد اعمال
نمىشود و اگر آموزهاى نقلى بود اما بر اساس ترتيب منطقى نسبت به آموزهاى عقلى
مقدم بود، بايد زودتر ذكر شود. براى مثال امامت با اين كه نقلى است ولى زودتر از
معاد ذكر مىشود، در حالى كه مباحث معاد بخشى عقلى است و بخشى نقلى. به نظر مىرسد
دليل اين كه امامت زودتر ذكر مىشود اين است كه در اكثر مباحث نقلى معاد، از
احاديث امامان (عليهم السلام) استفاده مىشود. از اين رو قبل از طرح معاد، بايد
امامت معصومان (عليهم السلام) با اثبات رسيده باشد.
روش
تنظيم بر اساس آموزههاى قطعى و ظنى
در
اين روش ابتدا آموزههاى قطعى بيان مىشود و پس از آن آموزههاى ظنى مطرح مىشود.
از آنجا كه هدف نهايى تنظيم مانند ديگر مراحل دفاع، قابل قبول كردن عقايد دينى
براى مخاطبان است، طبيعى است كه ابتدا بايد عقايد قطعى كه مخاطب به راحتى آنها را
مىپذيرد بيان شود و پس از آن عقايد ظنى معتبر طرح و بحث شود.
روش
تنظيم بر اساس اهميت آموزهها
در
اين روش ملاك تقدم و تأخر، اهميت است. هر چه اهميت عقيده اى بيشتر باشد، زودتر ذكر
مىشود و هر چه اهميت عقيدهاى كمتر باشد ذكرش به تأخير مىافتد.
چهار
روشى كه ذكر شد در اكثر موارد بر يكديگر منطبقند و آموزههايى كه براساس ترتيب
منطقى مقدمترند، معمولًا عقلى و قطعى بوده و نسبت به ديگر عقايد از اهميت بيشترى
برخوردارند. اما گاهى اين گونه نيست و مثلًا موضوعى كه نقلى است نسبت به
نام کتاب : روش شناسى علم كلام، اصول استنباط و دفاع در عقايد نویسنده : برنجكار، رضا جلد : 1 صفحه : 174