اثبات پيامبر خدا مورد بحث قرار گيرد. اين شرط مورد اهتمام جدى متكلمان است و كتاب‌هاى كلامى به خوبى اين روش را نشان مى‌دهدند.

شرايط تنظيم با توجه به مخاطب‌

پس از رعايت ارتباطات منطقى عقايد با يكديگر، رعايت وضعيت مخاطب از مهم‌ترين شرايط تنظيم است. اين شرط بيشتر در مناظرات و تبليغ شفاهى دين مورد توجه قرار مى‌گيرد، هر چند در تبليغ مكتوب نيز اين موضوع بايد مورد مداقه واقع شود.

ممكن است آموزه‌اى از لحاظ منطقى بايد مقدم شود اما وضعيت مخاطب به گونه‌اى است كه ذكر اين آموزه براى او در ابتداى تبليغ دين سنگين خواهد بود. در چنين شرايطى متكلم ذكر اين آموزه را به تأخير مى‌اندازد. مثلًا بحث «تردد»[1] كه در احاديث مطرح شده است، هر چند به مباحث خداشناسى مربوط است و بايد در ابتدا ذكر شود اما به جهت سنگين بودن محتوا، متكلمان اين موضوع را ذكر نمى‌كنند و اگر متكلمى بخواهد به اين بحث اشاره كند پس از بيان همه عقايد وقتى احساس مى‌كند مخاطبان كليت عقايد را پذيرفته‌اند آن را مطرح مى‌سازد.

شرايط تنظيم با توجه به زمان و مكان‌

ممكن است شرايط اجتماعى و سياسى در زمان و مكان خاص اقتضا كند كه در تنظيم عقايد، آموزه‌اى اصلًا مطرح نشود و يا در جايگاه رتبه‌اى خود قرار نگيرد. براى مثال اگر عقايد شيعه را در فضاى كشورهاى عربى و اسلامى (اهل تسنن) مطرح شود بايد اين عقايد به گونه‌اى خاص و متفاوت نسبت به فضاى كشورهاى اروپايى تنظيم و سازماندهى شود زيرا برخى آموزه‌ها در فضاى نخست نبايد مطرح شود يا بايد طرحش به تأخير افتد. براى مثال عقايد و احكام مربوط به محيط زيست و يا انسان شناسى در غرب بايد زودتر از عقايد ديگر مطرح شود تا براى غربيان، اسلام قابل توجه و جذاب جلوه‌گر شود و زمينه‌اى ايجاد شود تا آنان به ديگر عقايد و معارف اسلامى توجه نمايند.

[1]. ر. ك: كلينى، الكافى، ج 2، ص 246.