هدف متكلم در مقام تنظيم نشان دادن اين هماهنگى هدف‌دار و غيرمتناقض بودن آموزه‌هاى اعتقادى و چيدن آموزه‌هاى اعتقادى بر اساس ترتيب منطقى و تقدم و تأخر آنهاست. از براى همين مشاهده مى‌شود كه متكلمان ابتدا بحث توحيد را ذكر مى‌كنند و سپس عدل و نبوت و امامت و معاد را. در تبيين بحث توحيد هم ابتدا مباحث مبنايى‌تر و پايه‌اى‌تر مثلًا اثبات وجود خدا طرح مى‌شود و سپس مباحث ديگرى مثل صفات الهى. در ديگر ابواب هم تنظيم به همين صورت مى‌باشد.

در كنار اين هدف اصلى، تنظيم فوايدى نيز دارد. از جمله فوايد تنظيم، كمك به تبيين اعتقادات دينى است، زيرا چينش منظم و هماهنگ آموزه‌هاى اعتقادى، به فهم كامل اين آموزه‌ها كمك مى‌كند.

از ديگر فوايد تنظيم كمك به اثبات عقايد است، زيرا در مقام اثبات مى‌توان از ترتيب منطقى گزاره‌ها سود جست و با نگاه به اين ترتيب منطقى از آموزه‌هاى مبنايى اثبات شده در راستاى اثبات آموزه‌هاى روبنايى استفاده كرد. براى مثال وقتى در ابتداى بحث عدل، حسن و قبح عقلى قرار مى‌گيرد و پس از اثبات آن مباحث ديگر مثل معلل به اغراض بودن فعل خدا مطرح مى‌شود، متكلم با توجه به اين چينش منطقى از بحث حسن و قبح استفاده مى‌كند و معلل بودن افعال الهى به اغراض را اثبات مى‌كند.[1]

شرايط تنظيم‌

تنظيم به لحاظ متكلم، مخاطب، موضوع بحث، زمان و مكان داراى شرايطى است كه به اهم آنها اشاره مى‌شود.

تنظيم با توجه به موضوع‌

هدف اصلى تنظيم نشان دادن هماهنگى آموزه‌هاى اعتقادى و اجزاى آنهاست، در نتيجه وضعيت خود آموزه‌ها و اجزاى آنها از حيث تقدم، تأخر و وابستگى برخى به برخى ديگر مهم‌ترين شرطى است كه بايد در تنظيم رعايت شود. براى مثال، در بحث توحيد اقتضا مى‌كند كه اول موضوع اثبات وجود خداوند مطرح شود و پس از آن، صفات خدا و

[1]. ر. ك: علامه حلى، كشف المراد فى شرح تجريد الاعتقاد، ص 306.