فصل دوم: روش‌شناسى تنظيم‌

در اين فصل، روش‌هاى تنظيم آموزه‌هاى اعتقادى بررسى خواهد شد. اما قبل از آن مفهوم تنظيم و فوايد و شرايط آن ذكر مى‌شود.

مفهوم تنظيم‌

تنطيم در لغت، تأليف و چينشى هماهنگ و موزون است كه غايتى را تحصيل مى‌كند. از اين رو به نخ تسبيحى كه ارتباط، هماهنگى و غايت‌مندى دانه‌هاى تسبيح را تأمين مى‌كند، «نظام» مى‌گويند.[1] بنابراين تنظيم موجب ارتباط و سامان يافتن اشياء متعدد است كه يك مجموعه هدفمند را مى‌سازند، به نحوى كه بدون آن، اين اجزاء، پراكنده و ناكارآمد خواهند بود.

تنظيم يكى از پنج مرحله مقام دفاع به معناى عام آن است، كه متكلم موظف به طى آنهاست. پس از آن كه متكلم آموزه‌هاى اعتقادى و اجزاى هر آموزه را از منابع خود استنباط نمود و هر يك از آموزه‌ها را تبيين كرد، نوبت به تنظيم مى‌رسد. در اين مرحله متكلم اجزاء هر آموزه را به گونه‌اى سامان مى‌دهد كه اولًا ترتيب منطقى و تقدم و تأخر اجزاء رعايت شود و ثانياً اين سازمان دهى باعث معقوليت اعتقاد دينى و نشان دادن غير متناقض بودن اجزاى آن اعتقاد و در نتيجه قابل پذيرش بودن آن شود.

اين كار پس از آنكه در اجزاء يك آموزه انجام شد، در ميان آموزه‌ها نيز انجام خواهد شد.

[1]. ر. ك: ابى الحسين احمد بن فارس، معجم مقاييس اللغة، ج 5، ص 443؛ جوهرى، الصحاح، ج 5، ص 2041، ابن منظور، لسان العرب، ج 12، ص 578.