محمد بن طيار از اصحاب امام باقر (ع) مى‌گويد: امام باقر (ع) به من فرمودند: آيا با مردم بحث مى‌كنى؟ گفتم: آرى. فرمودند: آيا هرچه مى‌پرسند تو به هر حال پاسخى مى‌دهى؟ گفتم آرى! فرمودند: پس در چه زمينه سكوت كرده و علم و دانش واقعى را به اهلش ارجاع مى‌دهى؟[1]

امام (ع) با اين سؤال به وى فهماند كه نحوه پاسخگويى او به پرسش‌هاى مردم غلط است و در مسائل دينى بايد به مرجع اصلى آن كه ائمه اطهار (عليهم السلام) هستند، مراجعه كرد.

7. روش ذكر مثال و تشبيه‌

انسان‌ها معمولًا تمايل دارند تبيين مطالب براى‌شان به نحو ملموس و محسوس صورت بگيرد. در بعضى از موارد، تبيين و توضيح مطلب هر چقدر هم دقيق صورت بگيرد تا به مرحله محسوس نرسد باز هم با ابهام رو به روست و تنها راه يا بهترين روش، ذكر مثال يا تشبيه است. در منطق هم يكى از روش‌هاى تعريف را تعريف به مثال و تعريف به تشبيه مى دانند. بدين معنا كه متكلم قبل از بيان قاعده با ذكر مثال‌هايى زمينه را آماده مى‌كند تا مخاطب خود قاعده كلى را استنباط كند. در تعريف به تشبيه نيز متكلم با ذكر تشبيه، مطلب را به مخاطب منتقل مى‌كند. مثلًا براى اين‌كه به مخاطب معناى وجود را بفهماند از تشبيه استفاده مى‌كند و مى‌گويد: وجود مثل نور است در اين كه هر دو براى خود ظاهرند و مظهر غير.[2]

علامه حلى در تبيين ملازمه ميان وجوب لطف و تحصيل غرض از تكليف مى‌گويد:

اگر تكليف كننده بداند كه مكلف قادر به اطاعت نيست مگر اين‌كه مشمول لطف او گردد پس اگر وى تكليف كرد بدون لطف در اين صورت غرض خود از تكليف را نقض كرده است. وى در تبيين اين ملازمه از يك مثال استفاده مى‌كند و مى‌گويد: اين مولى و تكليف كننده همانند كسى است كه شخصى را براى غذا خوردن دعوت مى‌كند در حالى كه مى‌داند تا نوع خاصى از آداب را در حق وى به جا نياورد اين مهمان دعوت وى‌

[1]. علامه مجلسى، بحار الأنوار، ج 2، ص 307.

[2]. محمد رضا مظفر، المنطق، ج 1، صص 106 105.