اخلاقى را از خود دور كنيم، بايد در آغاز پاسخ داده شود. دراين‌باره ديدگاه‌هاى متفاوتى وجود دارد. برخى مكاتب، هدف اخلاق را رسيدن به آرامش و لذت‌

جاودانه، و رسيدن به آن را در گرو دست كشيدن از لذات مادى و دنيوى مى‌دانند؛ ازاين‌رو رياضت در دنيا را ترويج مى‌دهند.[1] برخى اديان، هدف از اخلاق را دستيابى به پندار و رفتار نيك مى‌دانند.[2] يهوديت، عدالت را[3] و مسيحيت، تقرب به كمال مطلق را[4] هدف اخلاق به‌شمار مى‌آورد. برخى حكيمان، فضيلت را و برخى سعادت را هدف اخلاق دانستند و البته تعريف آنان از فضيلت و سعادت نيز گاه متفاوت به نظر مى‌رسيد.[5] اما انديشمندان غربى متأخر، اهداف جديدى براى اخلاق ابداع كردند. در قرون متأخر، اصالت به انسان داده شد و مكاتب اومانيستى شكل گرفت. به اين ترتيب، اهداف اخلاق نيز تغيير كرد. رسيدن به لذت حداكثرى‌[6] و انجام‌دادن وظيفه انسانى،[7] دو هدف عمده‌اى است كه انديشمندان غربى، براى اخلاق تعيين كرده‌اند. انديشمندان مسلمان، با استفاده از قرآن و حديث ديدگاه‌هاى متفاوتى دارند. برخى چون ابن‌سينا، عدالت اجتماعى را هدف اخلاق دانسته‌اند؛[8] برخى ديگر شناخت خدا، كمال فردى يا عدالت فردى و عدالت اجتماعى را اهداف اخلاق مطرح مى‌كنند.[9]

اينكه هدف از اخلاق، كه همان هدف نهايى زندگى انسان است، متعدد است يا واحد، جاى بسى تأمل است. استاد مصباح يزدى معتقد است اهداف ميانى مى‌توانند متعدد و متنوع باشند؛ يعنى هر كارى مى‌تواند براى چند هدف ميانى صورت گيرد. همچنين اهداف ميانى، منعى ندارد كه براى كارى هدف باشند و براى هدفى بالاتر، مقدمه؛ اما اين فرايند تا بى‌نهايت نمى‌تواند ادامه داشته باشد؛ يعنى هدف متعالى‌

[1]. اوپانيشاد: ص 44.

[2]. اوستانامه: ص 37، 39، 87.

[3]. كتاب مقدس( عهد عتيق و عهد جديد): ص 853، 912، 961.

[4]. انجيل برنابا: ص 92.

[5]. ر. ك: اخلاق نيكو ماخوس: ص 528؛ جمهور افلاطون: 7- 17.

[6]. ر. ك: انسان كامل ص 42( ديدگاه نيچه).

[7]. بنياد ما بعد الطبيعه اخلاق: ص 78.

[8]. هدف زندگى، ص 15.

[9]. رضا حق‌پناه،« اخلاق، فضيلت، گوهر جامعه دينى»، انديشه حوزه، ش 79- 80.