كرده، بر اهتمام به قراردادن خُلقيات و به تبع آن، رفتار خويش در مسير صحيح و مبتنى بر آموزه‌هاى دينى تأكيد مى‌كند.[1] آيات و روايات دراين‌خصوص، افزون بر آنكه از امكان تغيير و تبديل ملكات و عادات و تسلط يافتن بر تمايلات و خصوصيات فردى حكايت مى‌كند، اهميت اهتمام انسان به اصلاح رفتار و اخلاق خود را بيان كرده، حساسيت آن را در كسب سعادت و رستگارى آشكار مى‌كند. براى مثال، خداوند در آيات متعدد قرآن عمل صالح را در كنار ايمان قرار داده‌[2]، گاه از «تقوا» به مثابه تالى‌تلو ايمان ياد مى‌كند.[3] اين تعابير قرآن كريم، هر مسلمان را به اهميت عمل نيك و رعايت تقوا و اداى حق صاحب حق متذكر مى‌شود و مانع غفلت مسلمانان از اصلاح رفتار و كردار به طور عام، و اصلاح رفتار اخلاقى با خود به طور خاص مى‌شود. همچنين برخى آيات ديگر، توجه به اصلاح خود را از اصلاح ديگران برتر شمرده، به اهميت بيشترِ اصلاح نفس‌[4] و پرداختن به خود، پيش از پرداختن به ديگران تصريح مى‌كند.[5] اين توجه ويژه در متون دينى، ضمن بيان اهميت اصلاح رفتار اخلاقى با خود، تقدم مرتبه و جايگاه اصلاح خود را بر اصلاح ديگران بيان، و انگيزه ما را براى بحث در موضوع «رفتار اخلاقى با خود» بيش از پيش تقويت مى‌كند.

ج- هدف از اصلاح رفتار اخلاقى با خود

يكى از پرسش‌هاى اساسى در موضوع اخلاق، پرسش درباره هدف اخلاق است. به اين پرسش كه: چرا بايد اخلاقى باشيم و صفات حسنه را در خود ايجاد، و رذايل‌

[1]. مائده: 105: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ ...؛ تحريم: 6: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً ...؛ الكافى: ج 1 ص 142« امام على( ع):

[2]. در قرآن كريم 53 بار به مؤمنان به شرط برخوردار بودن از عمل صالح، وعده‌هاى گوناگونى از قبيل بهشت جاويد، رضوان الهى و آسودگى از حساب قيامت و ... داده شده است و اين نشان از تأكيد بسيار و ضرورت برخوردار بودن از عمل صالح در كنار ايمان دارد.

[3]. وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‌ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ‌ اعراف: 96.

[4]. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ\* كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ‌ صف: 2- 3؛ أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ‌ بقره: 44. حديثى از امام على( ع):

[5]. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ‌ مائده: 105؛ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً ... تحريم: 6.